طاق بستان، گذرگاهی مهم در جاده ابریشم!

تور ایلام، کرمانشاه و بیستون

اگر قصد سفر به کرمانشاه و بازدید از طاق بستان را دارید، بهتر است قبل از سفر نکاتی جامع، کوتاه و لازم از این منطقه دیدنی در ذهن داشته باشید. طاق بستان یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه است که شامل نقوش برجسته‌ای از دوره ساسانیان است. این منطقه در کنار چشمه و استخری  زیبا، قرار دارد. ما در وبلاگ آرندتور، قصد داریم، شما را به صورت مختصر با طاق بستان کرمانشاه آشنا کنیم. پس همراه ما باشید.

طاق بستان کرمانشاه کجاست؟

اولین پرسشی که در مورد این منطقه دیدنی به ذهن خطور می‌کند، این است که طاق بستان کرمانشاه دقیقا کجاست؟ محوطه تاریخی طاق بستان در دامنه کوهی هم نام با خودش در شمال شرقی شهر کرمانشاه در غرب ایران قرار دارد.

طاق بستان در گذشته نام روستایی در 9 کیلومتری شهر بوده و با گذر زمان و توسعه شهر، این منطقه بخشی از شمال شرقی کرمانشاه شده‌است. از آنجا که منطقه طاق بستان آب و هوای خوبی داشته در گذشته شاهان ساسانی از این منطقه به عنوان شکارگاه استفاده می‌کردند. نقوش برجسته سنگی کشیده شده روی طاق بستان، گواه این مسئله است.

نقوش برجسته سنگی در دامنه کوهی و دریاچه‌ای به نام طاق بستان قرار دارد.

معماری طاق بستان کرمانشاه چگونه‌است؟

طاق بستان از دو طاق بهم پیوسته سنگی تشکیل شده‌است. این طاق‌ها در دل کوه حفر شده‌اند. طاق بستان کرمانشاه از سه قسمت تشکیل شده که عبارتند از:

1. «کتیبه تاجگذاری اردشیر دوم» در سال‌های 383-380 میلادی تهیه شده‌است.
2. «طاق بزرگ» این طاق به ایوان بزرگ شهرت دارد و مربوط به تاجگذاری پادشاهی خسرو پرویز در سال‌های 590-628 میلادی است.
3. «تصویر تاجگذاری شاپور دوم و سوم» ساخته شده در سال‌های 383-380 میلادی است.
4. چند کتیبه به خط پهلوی

در طاق بستان چه آثاری وجود دارد؟

• طاق بزرگ بیستون و تصویر تاجگذاری خسروپرویز

همانطور که گفته شد طاق بستان کرمانشاه از دو طاق بهم پیوسته تشکیل شده‌است که طاق بزرگ، مربوط به تاجگذاری خسروپرویز است. مهم‌ترین سنگ نگاره این مجموعه، طاق بزرگ است که ابعادی برابر با 8*12*8 دارد. در این طاق، سه تندیس حکاکی شده وجود دارد و شاه در میان فروهر و آناهیتا (خدابانوی آب‌ها و سبزی) قرار دارد. فروهر تاجی کنگره‌دار بر سر دارد و حلقه‌ی فر ایزدی را به شاه می‌دهد. فرم لباس شاه و فروهر بسیار شبیه یکدیگر هستند.

تصویر برجسته تاج‌گذاری خسروپرویز روی طاق بزرگ، مهم‌ترین اثر مجموعه طاق بستان کرمانشاه است.

• مراسم تاجگذاری اردشیر دوم

نقش برجسته تاج گذاری اردشیر دوم در سمت راست سنگ نگاره‌های طاق بستان واقع شده‌است. در این تصویر شاه در مرکز سنگ نگاره قرار دارد و با دست چپ شمشیر را گرفته و با دست راست نیز حلقه روبان‌داری را از اهورامزدا می‌گیرد.

زرتشت با هاله‌ای از نور در سمت چپ و پشت سر پادشاه ایستاده‌است. در قسمت پایین این سنگ نگاره زیر پای اردشیر دوم، تصویر ژولیان امپراتور رم حکاکی شده که در جنگ اسیر شده‌است. اردشیر دوم چشمانی درشت و ابروانی کشیده و برجسته، ریش مجعد و موهایی بلند دارد. در گوش او گوشواره، بر گردنش گردبند و در دستانش دستبند، حکاکی شده‌است.

نقش برجسته تاج گذاری اردشیر دوم در سمت راست سنگ نگاره‌های طاق بستان واقع شده‌است.

• طاق کوچک بیستون و تاجگذاری شاهپور دوم و سوم

طاق کوچک، طاق بستان کرمانشاه، در ابعاد 6*5.3*5 متر ساخته شده و مراسم تاجگذاری شاپور دوم و سوم را نشان می‌دهد. در این قسمت دو کتیبه سنگی وجود دارد که به خط پهلوی نوشته شده و متعلق به شاپور دوم و سوم است. ترجمه متن کتیبه‌ طاق بستان شاپور دوم عبارت است از:

« این پیکری از بغ مزدا پرست. خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از یزدان دارد. فرزند بغ مزدا پرست، خدایگان هرمز، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد، نوه‌ی خدایگان نرسه شاه شاهان»

ترجمه متن کتیبه‌ طاق بستان شاپور سوم نیز این گونه است:

« این پیکری است از بغ مزدا پرست، خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از یزدان دارد، فرزند بغ مزدا پرست خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد، نوه‌ی خدایگان هرمز و شاهنشاه»

• نقش برجسته شکار گوزن

نقش برجسته شکار گوزن، در قابی به ابعاد 4*6 متر، قرار دارد. در این قاب، شما تصویری از شکارگاه گوزن و فیلبانان در سه ردیف می بینید. فیلبان‌ها، گوزن‌ها را به درون شکارگاه هدایت می‌کنند. پیشرو این گوزن‌ها، چند گوزن‌ دست آموز است که روبانی بر گردن دارند. این گوزن‌ها، گوزن‌های وحشی را به داخل شکارگاه هدایت می‌کنند. در پشت گله‌ی گوزن‌ها، تصویر شاه را مشاهده می‌کنید که شمشیر مرصع گونه‌ای به کمر آویخته و کمانی نیز بر گردن دارد. پشت شاه، زنی قرار دارد که چتری را بالای سر پادشاه نگه داشته‌است.

پشت سر شاه، سه ردیف زن هستند که دو ردیف آن به حالت احترام ایستاده و ردیف سوم در حال نواختن موسیقی، هستند. در قسمتی دیگر چند نفر مشغول دست آموز کردن گوزن‌ها هستند. عده‌ای دیگر ایستاده‌اند و در حال نواختن چنگ هستند. در بخش انتهایی این نگاره سنگی شاه را می‌بینید که کمان را به گردنش آویخته و شکار تمام شده‌است. در قسمت چپ سنگ نگاره چندین شتر را می‌بینید که گوزن‌های شکار شده را حمل می‌کنند.

در سنگ نگاره نقش برجسته گوزن، شما شاهد شکار گوزن و حمل آنها توسط شترها در قسمت چپ هستید.

• نقش برجسته شکار گراز

سنگ نگاره شکار گراز نیز در یک لوح سنگی به ابعاد 6*4 متر به به صورت برجسته کار شده‌است. در مرکز صحنه شکار، شاه داخل قایقی تیر و کمان به دست به طرف دو گراز در حال فرار، تیراندازی می‌کند. در داخل قایق دو پاروزن، یک نوازنده چنگ و یک خدمتکار، شاه را همراهی می‌کنند.

در قسمت چپ سنگ نگاره، 12 فیل وجود دارند که دو سوار روی هرکدام از آنها نشسته‌است. فیل سواران گرازها را مجبور به فرار از پناهگاه‌ها می‌کنند. پشت قایق شاه یک قایق دیگر وجود دارد که در آن چند نوازنده زن در حال نواختن هستند.

در قسمتی دیگر شاه را در قایق می‌بینید که ایستاده است و کمان را در دست چپ خود گرفته‌است. این شکل ایستادن، حکایت از پایان شکار گراز دارد. در قسمت پایانی تصویر 5 فیل سوار در حال جمع کردن گرازهای کشته شده‌هستند.

• نقش برجسته اسب سوار زره پوش

اسب سواری ورزیده و زره پوش، بر پشت اسبی قوی نشسته‌است. این فرد کلاهخودی بر سرش دارد که تنها چشمانش از داخل آن مشخص هستند. روی کلاهخود تاجی بر سر دارد. سوار کار تیردانی را به حمایلش وصل کرده و نیزه بلندی در دست دارد که نشانده جنگنده بودن آن است. روی اسب با منگوله‌هایی تزیین شده‌است.

هویت اسب سوار مشخص نیست، برخی او را یک رزم جو می‌دانند، اما عده‌ای دیگر تصویر مبارز را به دلیل اینکه در پایین سنگ نگاره خسرو پرویز قرار دارد، همان خسرو پرویز می‌دانند. تعدادی نیز او را به نام پیرو ساسانی می‌شناسند.

• نقش برجسته محمد علی میرزا (سنگ نگاره دوران قاجار)

نقش برجسته‌ی حکاکی شده از قرن 19 و زمان قاجار بر بالای نقش برجسته طاق بزرگ قرار دارد و جدیدترین نقش نگاره است. این نقش برجسته به آثار تاریخی موجود در طاق بزرگ، آسیب وارد کرده‌است. تصویر حکاکی شده، شِمایی از «محمدعلی میرزا»، پسر فتحعلی شاه قاجار به همراه پسرانش است. در تصویر «آغا غنی»خواجه باشی پادشاه در جلو ایستاده‌است.

نقش برجسته محمدعلی میرزا در طاق بزرگ طاق بستان قرار دارد.

طاق بستان از چه نظر اهمیت دارد؟

طاق بستان به دلیل اینکه از چند رخداد ساسانی  مهم، رونمایی کرده، یک منطقه بسیار ارزشمند است. اگر بخواهیم دلایل اهمیت این اثر تاریخی را تیتروار، بیان کنیم، عبارتند از:

• تاج گذاری اردشیر دوم
• تاج گذاری شاپور دوم
• تاج گذاری شاپور سوم
• تاج گذاری خسروپرویز
• کتیبه‌های سنگی به خط پهلوی
• قرار داشتن طاق بستان در مسیر جاده ابریشم
• وجود منطقه‌ای حاصلخیز با دشت‌های سرسبز و چشمه‌های جوشان
  
  

در طاق کوچک طاق بستان کرمانشاه، دو کتیبه خط پهلوی وجود دارد.

برخی پرسش‌های رایج در مورد طاق بستان کرمانشاه

در این قسمت بخشی از پرسش‌های رایج در مورد طاق بستان را پاسخ خواهیم داد:

طاق بستان مربوط به کدام حکومت است؟

طاق بستان یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه است که مربوط به دوران ساسانیان در قرن سوم میلادی است.

معنای طاق بستان چیست؟

مردم محلی به طاق بستان، «طاق وسان» می‌گویند. «طاق» که معنای آن مشخص است، «و» به معنای «از» و «سان» هم یعنی «سنگ»، بنابراین طاق بستان به معنای طاقی از سنگ یا طاق سنگی است.

در کتب تاریخی اسامی دیگری نیز به طاق بستان داده‌اند که عبارتند از: شبدیز، قصر شیرین، طاق وسطام، طاق بیستو، تخت بستان و طاق بهستان.

مشهورترین و رایج‌ترین اسم طاق بستان، «طاق وسان» است.

آیا طاق بستان ثبت جهانی شده‌است؟

متأسفانه باید بگوییم خیر! طاق بستان به دلیل ساخت و سازهایی که در پیرامونش انجام شده، به ثبت جهانی نرسیده‌است.

بهترین زمان سفر به کرمانشاه و طاق بستان چه موقع است؟

بهترین زمان سفر به کرمانشاه و بازدید از طاق بستان، اوایل خرداد تا اواخر شهریورماه است. در این بازه‌ی زمانی، هوای منطقه، به طور متوسط 24 درجه سانتی گراد خواهد بود. البته در روزهای گرم سال به 35 درجه نیز می‌رسد.