موزه آب، جولانگاه هنر معماران و مقنیان

تور یزد

اگر به شهر یزد، دومین شهر خشتی جهان سفر کرده باشید، نام موزه آب یا خانه کلاهدوزها، عمارتی زیبا با سبک معماری ایرانی دوره قاجار را حتما دیده‌اید، اما اگر از آن دسته افراد هستید که هنوز به این شهر تاریخی-باستانی سفر نکرده‌اید با  وبلاگ آرندتور همراه شوید تا پیش از سفر به این منطقه، اطلاعات لازم در این زمینه را کسب کنید.

از تاریخچه موزه آب یزد چه می‌دانید؟

موزه آب (خانه کلاهدوزها) یکی از ارزشمندترین آثار معماری سنتی ایران است که وسعتی برابر با 720 مترمربع دارد و متعلق به یکی از تجار مشهور شهر یزد «حاج سید علی اکبر کلاهدوز» است که ساخت آن  از سال 1266 شروع شده و تا سال 1269 ساختش ادامه داشته‌است. در این خانه آقای کلاهدوز به همراه همسر، دختر، دو پسر، عروس‌هایش و دو خانواده خدمتکار زندگی می‌کرده‌است. قدمت خانه کلاهدوزهای شهر یزد به زمان قاجار برمی‌گردد و عمر این خانه بیش از 150 سال است.

قدمت ساخت موزه آب (خانه کلاهدوزها) به دوره قاجار بر می‌گردد.

مهم‌ترین دلیل شهرت موزه آب (خانه کلاهدوزها) چیست؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت، مهم‌ترین دلیل شهرت خانه کلاهدوزها معماری زیبای این خانه 5 طبقه است که 3طبقه آن زیر زمین قرار دارد و دلیل دوم دو قنات رحیم آباد و زارچ است که از زیر این خانه عبور می‌کرده و هنوز هم قنات زارچ به طول 75 کیلومتر در زیر خانه کلاهدوزها در جریان است.

قنات دوهزار ساله زارچ با گذشت یک قرن هنوز هم در زیر موزه آب (خانه کلاهدوزها) جریان دارد.

معماری خانه کلاهدوزها (موزه آب یزد)

همانطور که قبلا نیز اشاره شد، خانه کلاهدوزها در 5 طبقه ساخته شده‌است، اما نه به شکل ساختمان‌های امروزی!

به دلیل گرم بودن آب و هوای منطقه، 3 طبقه خانه کلاهدوزها در زیر زمین قرار دارد. با ما همراه باشید تا در مورد طبقه‌های این خانه روح نواز بیشتر آگاه شوید.

 

• طبقه اول موزه آب (خانه کلاهدوزها)

طبقه اول در واقع، پایین‌ترین طبقه خانه کلاهدوزها و محل انشعاب دو قنات زارچ و رحیم آباد است.

• طبقه دوم موزه آب (خانه کلاهدوزها)

طبقه دوم که به پایاب شهرت دارد در عمق 10 متری از سطح زمین قرار دارد و شامل فضایی هشتی با معماری آجر، گل و ملات است که آب رشته قنات نیز از پایاب عبور می‌کند. پایاب به دلیل دمای ثابت و خنکش، فضای مطلوبی برای نگهداری از خوراکی و میوه محسوب می‌شود. در قسمت میانی پایاب یک حوض وجود دارد که با گذر دائمی آب از آن همواره خنک باقی می‌ماند.

•  طبقه سوم موزه آب (خانه کلاهدوزها)

طبقه سوم که زیرزمین خانه کلاهدوزها محسوب می‌شود؛ شامل دالان‌ها و اتاق‌های گوناگون و محل زندگی اهالی در روزهای گرم تابستان است. امروزه نیز بخش اصلی موزه آب، اسناد و مدارک، لوازم مختلف حفاری، ادوات اندازه‌گیری حجم آب و وسایل تأمین روشنایی در قنات و هزاران وسایل ارزشمند حفاری، نگهداری و ظروف حمل آب و... در این قسمت نگهداری می‌شود.

طبقه سوم خانه کلاهدوزها با دالان‌ها واتاق‌های گوناگونش محل زندگی اهالی خانه در روزهای گرم سال بوده‌است.

•  طبقه چهارم موزه آب (خانه کلاهدوزها)

طبقه چهارم در واقع همان طبقه همکف خانه است که در بدو ورود شما با آن روبرو می‌شوید و شامل اتاق‌های پنج دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمتکاران است.

تالار آیینه یکی از بخش‌های بسیار زیبای خانه کلاهدوزهاست که مورد تحسین همه معماران قرار گرفته، پنجره‌های ارسی شکل با شیشه‌های رنگین از جمله زیبایی‌های این خانه چشم نواز است که تماشای آن هر گردشگری را به وجد می‌آورد.

گچ‌کاری‌های زیبا که در معماری خانه کلاهدوزها به کار گرفته شده زیبایی خاصی به این بنا داده‌است.

• طبقه پنجم موزه آب (خانه کلاهدوزها)

طبقه پنجم موزه آب در واقع پشت بام خانه کلاهدوزهاست که به چاه خانه شهرت دارد. در چاه خانه با استفاده از چرخ چاه، آب چاه‌های چهل گز برداشته می‌شده و برای پر کردن آب انبار خانه که در طبقه همکف قرار داشته از آن استفاده می‌کردند.آبی که از چاه و طبقه پنجم خانه کلاهدوزها برداشت می‌شده برای مصارف آشامیدنی و بهداشتی استفاده می‌شده‌است. نکته‌ی بسیار مهمی که در خانه کلاهدوزها می‌توانید آن را مشاهده کنید، لوله‌کشی است که عمری تقریبی 150 ساله دارد.

چرا موزه آب در یزد احداث شد؟

یزد دومین شهر تاریخی جهان در منطقه‌ گرم و خشک کویری قرار دارد. آب در این منطقه نقش بسیار مهمی دارد و به همین علت نیز در این منطقه قنات‌های مختلف احداث شده است و در ساخت قنات نیز یزدی‌ها بسیار مهارت داشته‌اند. بر همین اساس در سال 1379 همزمان با اولین همایش بین المللی کاریز، موزه آب نیز افتتاح شد. این موزه با سایر موزه‌های شهر یزد بسیار متفاوت است در موزه آب شما به بازدید از یک کاریز صد ساله که آب مردم منطقه را تأمین می کرده، می‌روید.

شهر یزد به داشتن قنات‌های متنوعش شهرت جهانی دارد به گونه‌ای که یازده قنات ایران در فهرست جهانی قرار دارند.

در موزه یزد چه آثاری نگهداری می‌شود؟

 

• لوازم و تجهیزات حفر قنات

در موزه آب لوازم مختلفی که برای حفر قنات استفاده می‌شده در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار گرفته که می‌توانند با مشاهده آنها به آن دوره تاریخ پی ببرند.

•  اسناد و وسایل مربوط به تقسیم و وقف آب

در موزه آب اسنادی در زمینه تقسیم و وقف آب وجود دارد که مشخص می‌کند به چه تناسبی آب را بین مردم تقسیم می‌کردند. حتی چند سند ازدواج وجود دارد که مهریه زنان در آب تعیین شده‌است و یا خیرین به زنان بی‌سرپرست و یتیمان سهم آب می دادند.

• ظروف و وسایل نگهداری و حمل آب

یکی دیگر از جاذبه‌های موزه آب، ارائه ظروف، وسایل نگهداری و حمل آب است که در طبقه سوم و زیرزمین خانه کلاهدوزها در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار گرفته است.

موزه آب یزد کجاست؟

این موزه در چند قدمی مجموعه امیرچخماق قرار دارد. شما می توانید پس از بازدید از مجموعه امیرچخماق به بازدید از این موزه بروید. یکی دیگر از جاذبه‌های نزدیک موزه آب، بازار خان است که در فاصله 300 متری از موزه قرار دارد.

ساعت بازدید موزه آب به چه صورت است؟

هر روزه از 8 صبح تا ساعت 19 می‌توان به بازدید از موزه آب رفت، تنها موزه بین ساعت‌های 15:30 تا 14:30 تعطیل است.