پل خواجوی اصفهان، اوج معماری پل ایرانی

تور اصفهان

پل خواجوی اصفهان که در زیبایی شهرتی جهانی دارد، در عهد صفوی ساخته شده‌است. این پل به عنوان یکی از زیباترین پل‌های معروف دنیا در عهد صفوی بوده و به دستور شاه عباس دوم روی ویرانه‌ی پلی دیگر ساخته شده‌است. وبلاگ آرندتور این بار در معرفی جاذبه‌های گردشگری شهر اصفهان، سراغ پل خواجو می‌رود و در مورد تاریخچه پل خواجو، ویژگی‌های جذاب آن و محل دقیق پل خواجو با شما صحبت می‌کند، پس با ما همراه باشید.

در مورد تاریخچه پل خواجوی اصفهان چه می‌دانید؟

سال 1060 هجری قمری بود که شاه عباس دوم دستور داد بر روی خرابه‌های پل «حسن بیگ» که در دوره تیموری ساخته شده بود، پل خواجو را بسازند. این پل چند محله خواجو و دروازه حسن آباد با تخته پولاد و دروازه شیراز را به یکدیگر متصل می‌کرد. پل خواجوی اصفهان قرار بود به جز راه ارتباطی بین دو منطقه به عنوان سد نیز استفاده شود. پل خواجوی 132 متری متر به دلیل تزیینات کاشی‌کاری و معماری با شکوهش از دیگر پل‌های زاینده رود معروف‌تر است.

پل خواجوی اصفهان به طول 132 متر و پهنای 12 متر در سال 1060 هجری قمری ساخته شد.

پل خواجو چه نام‌هایی دارد و وجه تسمیه آنها چیست؟

پل خواجو به اسامی مختلفی در دوران‌های گوناگون شهرت دارد. نام گذاری این پل به نام پل خواجو به دلیل قرارگیری آن در محله خواجو است. علاوه براین این پل به نام پل شاهی نیز شهرت دارد و علت نام‌گذاری آن نیز به دستور شاه عباس دوم برمی‌گردد. به پل خواجو، پل بابا رکن الدین نیز می‌گفتند که آن هم به دلیل وجود بقعه بابا رکن الدین در تخت فولاد بوده‌است. از آنجا که گبرها از این پل برای رفتن به محله خود استفاده می‌کردند به پل گبر نیز شهرت دارد. نام دیگر پل به دلیل اینکه در نزدیکی جاده اصفهان به شیراز قرار داشته، در مقطعی از تاریخ پل شیراز بوده‌است.

پل خواجوی اصفهان از مصالح آجر، سنگ و ساروج ساخته شده و24 دهانه و 16 دریچه تخلیه آب دارد.

از معماری پل خواجوی اصفهان چه می‌دانید؟

پل خواجوی اصفهان تنها محل گذر نیست، بلکه جایی فوق العاده برای خوش گذراندن و لذت بردن از محیط پیرامون آن نیز هست. این پل از نظر سازه‌ای و هیدرولیک در هماهنگی کامل با طبیعت به سر می‌برد و پایه‌های آن به عنوان سازه‌‌های سد زیرزمینی در برابر دریاچه مخزن آب عمل می‌کند. در قسمت میانه پل خواجوی اصفهان در دو جهت شرقی و غربی، ساختمان مخصوصی به نام شاه نشین وجود دارد که به بیگلربیگی شهرت دارد. این بنای موقتی برای اقامت موقت شاه عباس دوم و خانواده سلطنتی‌اش زمانیکه به تماشای مسابقات شنا، قایقرانی بر روی دریاچه می‌رفتند، استفاده می‌شد. این سنت در شاهان بعدی صفوی نیز رایج بود. طاق‌های این بنا نقاشی‌های بسیار زیبایی دارند و در واقع پل خواجوی اصفهان به خاطر تزیینات کاشی کاری و معماری‌اش شهرت بسیار بالایی دارد.

شکل پایه‌های پل خواجو، در بالادست به صورت نوک تیز و پایین دست پله‌ای است. فرم نوک تیز پایه‌های پل سبب شده تا پایه‌ها به شکل یک آب شکن عمل کرده و فشار آب رودخانه به حداقل برسد. شکل پله‌ای پایه‌ها در پایین دست نیز فشار آب را در سیلاب می‌گیرد. آب روی پایه‌ها جریان پیدا می‌کند و در اثر برخورد با پله‌ها، انرژی مخرب آن گرفته می‌شود.

پل خواجوی اصفهان از سه بخش مهم محیط زیست یعنی زیر سطح زمین، سطح زمین و آب و هوای محیط پیرامونش محافظت می‌کند.

14 دانستنی‌ شگفت انگیز در مورد پل خواجوی اصفهان

1.    24دهانه بر روی پل وجود دارد که هرکدام از سرلوحه‌ها دارای نقش و نگار بسیار زیبا اما متفاوتی هستند و هر سر لوحه توسط یک هنرمند طراحی و نقاشی شده‌است. این امر، نشان از هنر دست و خلاقیت هنرمندان این خطه در عصر صفوی دارد.

2.    پل خواجو از جمله پل‌هایی است که جریان آب را با وجود دریاچه و دروازه بند در زیر قوس‌هایش به خوبی کنترل می‌کند.

3.    پل خواجوی اصفهان، پلی مردانه است که در گذشته زنان حق عبور از آن نداشته‌اند!

4.    دو شیر سنگی در گوشه‌ی ضلع شرقی آن ساخته شده که ظاهرا محافظ زاینده رود و شهر اصفهان بوده‌اند.

5.    اگر در کنار یکی از شیرهای سنگی بایستید و به چشم شیر سنگی مقابل نگاه کنید، چشم شیر سنگی مقابل همچون ستاره می‌درخشد.

6.    روی بدن شیرهای سنگی حروفی حکاکی شده که ظاهرا ابتدای نام اسامی حجاران سنگ است. روی بدن مجسمه نمادهایی از ورزش‎‌های باستانی نیز وجود دارد.

در کل 12 شیر سنگی در اصفهان وجود دارد که 2 عدد آنها در پل خواجو قرار دارند و قدمتشان به 400 سال پیش بر می‌گردد.

7.    در شمال پل خواجوی اصفهان در نزدیکی شیرهای سنگی یک تخت سنگ وجود دارد که به قبله‌نما شهرت دارد.

 بهترین زمان بازدید از پل خواجوی اصفهان شب‌های آن است.

8.    یکی دیگر از جذابیت‌های مشهور و ویژه پل خواجو، تصویر شمع و اشکی است که در زاویه 30 درجه از سمت شرقی بیرون پل با دهانه پل خواجو ایجاد می‌شود. این شمع در غروب آفتاب مشهودتر است.

یکی از جذابیت‌های فوق العاده که در قسمت شرقی پل خواجوی اصفهان می‌توانید مشاهده کنید، تصویر شمع است.

9.    سقف منحنی شکل یا طاق چشمه‌ای یکی دیگر از ویژگی‌های پل خواجو است. زمانیکه به داخل دهانه زیر پل خواجو وارد می‌شوید، سقف‌های آن به صورت منحنی شکل طاق چشمه‌ای هستند. طراحی این سقف‌ها به گونه‌ای است که اگر شما کنار ضلع بیرونی یکی از لبه‌های این دهانه بایستید و فرد دیگر در نقطه مقابل شما بایستد و به آرامی صحبت کند، فرد مقابل صدای شما را می‌شنود.

سقف‌های طاق چشمه‌ای سبب انتقال صدا در دهانه زیر پل خواجو می‌شوند، همین امر سبب شده شنیدن آوازهایی که افراد زیر پل خواجو می خوانند بسیار گوش‌نواز شود.

10.  تصویری که از بالا از پل خواجو دیده می‌شود، تصویر عقاب تیز چنگالی است که بر فراز زاینده‎‌رود پرواز می‌کند.

اتاق شاه نشین نمایی از سر و بدن عقاب و کنگره‌های مختلف طبقات پل خواجو نماد پرها و دم عقاب تیز چنگال است.

11. پس از بازسازی پل خواجو که در سال 1388 شمسی اتفاق افتاد، چند سنگ قبر اسرارآمیز پیدا شده که به موزه تخت فولاد تحویل داده شده است.

12.  قرینه‌سازی پل خواجو بسیار هوشمندانه بوده و نشان دهنده هنر دست هنرمندان در قرینه‌سازی آن است.

قرینه‌سازی پل خواجو، یکی دیگر از ویژگی‌های بارز پل بوده که نشان از هنر دست هنرمندان این خطه از گذشته تا به امروز دارد.

13.تخته سنگ‌های دیواره‌ هرکدام ابعادی متفاوتی دارند و روی آنها یک علامت خاص وجود دارد که نشان از امضای هنرمندی دارد که آن سنگ را در جای معین قرار داده است. این مسئله دو مزیت دارد. اول اینکه در آن زمان بررسی می‌شده هر سنگ در جای خود قرار گرفته یا نه و مسئول آن چه کسی بوده است؟! مزیت دوم آن یادگاری از هنر هنرمندان بر دل سنگ‌ها از گذشته تا به امروز است.

بر روی تخته سنگ‌های طبقه دوم پل خواجوی اصفهان علامت‌های خاص وجود دارد که نشان از امضای هنرمندان بر روی سنگ دارد.

14. ملات استفاده شده در پل خواجو که در مقاله " اصفهان جواهر بی‌بدیل شهرهای ایران" به آن اشاره شد، ملاتی است با وجود آب مقاوم‌تر می‌شود و این مسئله از ویژگی‌های بارز و متفاوت ملات پل خواجو با سایر ملات‌هاست.

تفاوت پل خواجو و سی و سه پل

وجه تمایز پل خواجو با پل سه و سه پل، فضاهای معماری آن از جمله عمارت شاه نشین یا بیگربیگی، تزیینات کاشی‌کاری و قابلیت سد بودن پل خواجو و تعداد دهانه‌های آن بوده که دهانه پل خواجوی اصفهان 24 تاست در حالیکه سی و سه پل 33 دهانه دارد.

پل خواجوی اصفهان به خاطر معماری و تزیینات کاشی کاری‌اش، از دیگر پل‌های دوران صفوی مشهورتر است.

پل خواجوی اصفهان در شب

یکی از مناظر بی‌بدیل اصفهان بازدید از پل خواجو در شب است. مخصوصا شب‌های تابستان که هوا دلپذیرتر بوده و در کنار رودخانه زاینده رود، می‌توان صدای روح نواز اصفهانی‌های خوش صدا را نیز شنید. فضای سبز کنار رودخانه و پل خواجو مکان مناسبی برای گردش و استراحت شبانه در شهر اصفهان است که می‌تواند خاطره‌ی بسیار دلنشینی را برای شما فراهم سازد.

پل خواجوی اصفهان در سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

پل خواجوی اصفهان کجاست؟

پل خواجو همانطور که از نامش پیداست در شهر اصفهان قرار دارد و در انتهای جنوبی خیابان چهارباغ خواجو، انتهای شرقی خیابان کمال‌الدین اصفهانی واقع شده‌است.

بهترین زمان سفر به اصفهان و بازدید از پل خواجو

بهار و پاییز بهترین زمان سفر به اصفهان است. هرچند در 4 فصل سال سفر به این استان جذاب و دیدنی است اما در تابستان هوای اصفهان گرم بوده و اغلب در زمستان نیز بسیار سرد و طاقت‌فرساست. اما قدم زدن بر روی پل خواجو در بهار و تابستان مخصوصا در شب بسیار لذت بخش خواهد بود.