خانه زینت الملک، موزه مادام توسو ایران

زینت الملک شیرازی کیست؟

قبل از اینکه در مورد معناری و ویژگی‌های خانه زینت الملک صحبت کنیم، ابتدا بهار است  اطلاعاتی در مورد صاحب خانه کسب کنیم.  زینت الملک دختر علی محمدخان قوام (قوام الملک چهارم) از نسل حاج ابراهیم کلانتر است که در گذشته والی و کلانتر شیراز و فارس بوده است. این بانو، زنی بسیار خیر و نیکوکار بوده که در ایام محرم و عزاداری سفره‌های خیریه در خانه‌اش برپا می‌کرده است. قسمتی از خانه در گذشته محل نگهداری خوراکی و لوزم دیگر بود.در زمان حیات رینت الملک به عنوان محلی برای کمک به نیازمندان و تهی دستان در نظر گرفته شده بود.

تاریخچه  احداث خانه زینت الملک

علی محمد خان قوام الملک در سال 1290 هجری قمری تصمیم گرفت که یک خانه برای زندگی قوام‌ها و خانواده‌هایشان بسازد. ساخت این عمارت با شکوه همان‌طور که گفته شد در سال 1290 هجری قمری شروع شد و در نهایت در سال 1302 هجری قمری پس از حدود 12 سال توسط محمد رضا خان قوام الملک پایان یافت. طراحی این خانه به گونه‌ای است که از طریق دری در زیرزمین به نارنجستان قوام منتهی می‌شود. فاصله این دو عمارت از یکدیگر یک کوچه است و از طریق راه زیرزمینی به یکدیگر متصل می‌شوند.

باغ رنجستان قوام و خانه زینت الملوک دو بنای یادگار قوام‌ها در دران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده‌اند. تونلی این دو خانه را به یکدگیر متصل می‌کرده‌است. این تونل در واقع به منظور امنیت عبور و مورو ساکنین ایجاده شده‌بود.

معماری خانه زینت الملوک

ویژگی‌های این خانه بسیار متنوع و گسترده هستند. برخی از آن‌ها را سعی می‌کنیم به صورت کوتاه با شما در میان بگذاریم:

1. ورودی هشتی خانه زینت الملک

در لحظه اول که می‌خواهید وارد این عمارت تاریخی شوید، منظره ناب ورودی هشتی خانه با ازاره‌های سنگی حجاری شده و مشبک، دو حوض کوچک و بزرگ و دو باغچه زیبا به استقبال شما می‌آیند. حوض‌های کوچک و بزرگ به همراه گیاهان متنوع آن طراوات خاصی به این فضا می‌دهند. به گونه‌ای که بسیاری از گردشگران در همان وردی هشتی خانه می‌ایستند و لحظاتی استراحت کرده و چندین عکس یادگاری از این عمارت دوره قاجار می‌گیرند.

2. عمارت زینت الملک

پس از گذشتن از هشتی وارد حیاط خانه می‌شوید. در انتهای حیاط عمارتی زیبا و قدیمی در برابر چشمان شما قرار دارد که بر پیشانی‌اش تصویری از دو  فرشته، خورشید و دو شیر شمشیر به دست به همراه آیات قرآنی در کنار کاشی‌های هفت رنک هلالی طراحی شده‌است.

تصویری از دو فرشته و دو شیر و شمشیر به همراه آیات قرآنی، اولین چیزی است که از عمارت زینت الملک توجه شما را به خود جلب می‌کند.

خانه زیننت الملک بیش از 20 اتاق دارد که همگی آن‌ها با با گچبری‌ها، آیینه‌کاری‌ها و نقاشی‌های تماشایی تزئین شده‌اند. سقف اغلب اتاق‌ها چوبی بوده و برروی آن‌ها تصاویری از گل و بوته، حیوانات و پرندگان نقاشی شده‌است.

برای رفت و آمد در این 20 اتاق گرداگرد عمارت نیازی به آمدن به حیاط نیست، چون آن‌ها به یکدیگر مرتبط هستند. یعنی اگر می‌خواهید از اتاق‌های شمالی به جنوبی بروید، لازم نیست وارد حیاط شوید.

از دیگر ویژگی‌های خانه زینت الملک، پنجره‌های ارسی و شیشه‌های رنگی آن‌هاست که تابش آفتاب بر روی آن‌ها انعکاسی زیبا بر روی در و دیوار ایجاد می‌کند.

ساختمان غربی خانه بخشی به نام  شاه‌نشین دارد که جذاب‌ترین بخش خانه یعنی تالار آیینه در آن قرار دارد. تالار آیینه، تلفیقی از هنرهای اروپایی و ایرانی طراحی شده و تمام تالار آیینه‌کاری و نقاشی شده‌است.

تالار آیینه در بخش غربی ساختمان و در واقع در بخش شاه نشین ساختمان قرار دارد. این تالار با آیینه‌کاری و گچ‌کاری های بسیار زیبا از تصاویر اروپایی تزیین شده به گونه‌ای که فضای اتاق تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی است.

3. زیرزمین خانه زینت الملک

خانه زینت الملک تنها خانه قدیمی شیراز است که زیرزمینی سرتاسر بنا را احاطه کرده‌است. وسعت زیرزمین این عمارت تقریبا سه ضلع ساختمان را در بر می‌گیرد. امروزه این زیرزمین تبدیل به یک نگارخانه شده که 59 مجسمه افراد مشهور و مهم را در آن قرار دارد.  از مهمترین مجسمه های موجود در این نگارخانه می توان بع مجسمه شاپور اول، کریم خان زند، منصور حلاج، سیبویه، ابن مقفع، منصور حلاج، روزبهان، سعدی شیرازی، شهید سپاسی، شهید دوران، قاآنی، صورتگر شیرازی، دکتر محمد نمازی و.. د آن قرار دارند. لازم است به نکته ای در همین جا اشاره کنیم. مجسمه های موجود در موزه براساس تاریخ به دوران پیش از اسلام تا دوره معاصر قرار دارند. این مجسمه ها بسیار طبیعی ساخته شده و دارای چشمان مصنوعی، موی سر، سبیل و ریش های طبیعی دارند.

این موزه  از سال 1382 هجری شمسی تبدیل به موزه گنجینه فارس شده است. شباهت بسیار زیاد این نگارخانه به موزه مادام توسو در شهر لندن سبب شده که به این نگارخانه، موزه مادام توسو ایران نیز بگویند.

موزه زینت الملک یکی از بخش‌های جذاب ساختمان است که در زیرزمین خانه قرار داشته و به عنوان موزه خزانه تاریخ ایران معرفی شده‌است

سخن آخر

خانه زینت الملک، یکی از خانه‌های جذاب قاجاری است که در شهر شیراز و در خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد. ساخت این بنا حدودا 12 سال طول کشید. این بنا در سال 1351 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.