بارش شهابی چیست؟ بهترین نقاط و زمان برای تماشا

 

کلمه آشنای شهاب برای ما توصیف کننده پدیده‌ای است که وقتی ذرات کوچکی تحت عنوان شهابواره وارد جو زمین شده و تبخیر می‌شوند باعث ایجاد خطوط درخشانی می‌شوند که از زمین قابل رویت است و به عنوان شهاب یا در اصطلاح عامیانه ستاره دنباله‌دار شناخته می‌شوند.

نکته جالب در این پدیده نجومی این است که دنبال‌های متوسط توسط آن دسته از شهابواره‌هایی ایجاد می‌شود که دارای اندازه‌هایی به اندازه یک شن هستند و شهابواره‌های بزرگتر باعث ایجاد دنباله‌هایی بسیار درخشان‌تر می‌شود که آنها را تحت عنوان آذرگوی می‌شناسیم‌

از دیگر نکات جالب در این پدیده جوی جذاب می‌توانیم به این نکته اشاره داشته باشیم که دنباله‌های روشن معمولاً از خود ستونی درخشان از گاز یونیزه که با نام رد شهاب می‌شناسیم بر جای می‌گذارد این رد درخشان با گذشت زمانی که می‌تواند چند ثانیه باشد معمولاً محو می‌شود به این صورت که در اثر بادهای جوی در ارتفاعات بالا پخش می‌شود.

بارش شهابی سالانه از جمله پدیده‌ها و رویدادهای نجومی جذاب که معمولاً افراد زیادی در سراسر دنیا راغب به دیدن آن می‌شوند و در تقویم‌های نجومی به دنبال آن می‌گردند بارش‌های سالانه شهابی است که معمولاً هر سال در زمان مشخصی رخ می‌دهد زیبا را نظاره‌گر باشیم

حال می‌خواهیم ببینیم علت به وجود آمدن این پدیده شگرف چیست می‌توانیم بگوییم بارش‌های شهابی با بحث ستاره‌های دنباله‌دار در ارتباط هستند.

ستاره‌های دنباله‌دار حین گردش در اطراف خورشید غبار آزاد می‌کند گرد و غبارهای آزاد شده از گردش ستاره‌های دنباله‌دار دور خورشید در اطراف مدار پخش می‌شود و زمین که از میان این جریان گرد و غبارها عبور می‌کند ردهای جای مانده را مشاهده می‌کند و زمانی که از قسمت‌های متراکم یا متراکم‌ترین قسمت از این جریان‌های ایجادی عبور می‌کند شاهد اوج فعالیت آنها خواهد بود.

در پدیده طوفان شهابی می‌توانیم بگوییم در هر ساعت بالای هزار شهاب قابل رویت است. در ادامه می‌خواهیم به بررسی انواع مختلفی از این بارش‌های شهابی بپردازیم.

بارش شهابی به وقوع یک پدیده طبیعی اشاره دارد که در طول سال در انواع زمان‌ها رخ می‌دهد. این رخ داد به شکلی زیبا و جذاب باعث می شود که سنگ های سرگردان در فضا وارد جو زمین شوند و پدیده ای جذاب و زیبا ایجاد گردد.

بهتر است بدانید که سنگ های ریز و درشتی که وارد جو زمین می‌گردند، با سرعت بالا به علت اصطکاک با هوا داغ می‌شوند و شهاب ها را به وجود می‌آورند. با اتفاق افتادن این رخ داد گهگداری تعداد زیادی شهاب های کوچکتر با ورود به جو زمین به طور کامل می‌سوزند و به زمین نمی‌رسند.

شهاب چیست؟

شهاب در واقع یک پدیده را توصیف می‌کند، یعنی وقتی یک ذره کوچک (شهاب‌واره) وارد جو زمین شده و تبخیر می‌شود. خط درخشانی که در نتیجه این رویداد از زمین می‌بینیم به‌عنوان شهاب ثاقب یا اصطلاح عامیانه‌تر ستاره دنباله‌دار شناخته می‌شود.

دنباله‌های متوسط توسط شهاب‌واره‌هایی به‌اندازه دانه شن ایجاد می‌شوند. شهاب‌واره‌های بزرگ‌تر دنباله‌های بسیار درخشانی تولید می‌کنند که اگر قدر ظاهری آن‌ها بیشتر از ۴- باشد (مثل زهره)، به‌عنوان گلوله آتشین (آذرگوی) شناخته می‌شوند.

دنباله‌های روشن معمولا ستونی درخشان از گاز یونیزه به‌نام رد شهاب باقی می‌گذارند که با گذشت زمان محو می‌شود. بعضی از آن‌ها ممکن است چند ثانیه دوام بیاورند و در اثر بادهای جوی در ارتفاع بالا پخش شوند.

بارش شهابی سالانه چیست؟

بارش‌های شهابی سالانه از اجزای ثابت تقویم ستاره‌شناسان و علاقه‌مندان نجوم هستند، زیرا هر سال در یک زمان خاص رخ می‌دهند. اگر زمان درست را انتخاب کنید و کمی صبور باشید، دیدن بارش شهابی کار سختی نیست و به چیزی بیشتر از یک جفت چشم نیاز ندارد.

بارش‌های شهابی معمولا با ستاره‌های دنباله‌دار پیوند خورده‌اند، اگرچه تعداد انگشت‌شماری از آ‌ن‌ها با سیارک‌هایی مثل فایتون ۳۲۰۰، منبع بارش شهابی جوزایی، مرتبط هستند.

وقتی ستاره دنباله‌دار دور خورشید می‌چرخد، غبار آزاد می‌کند. بعد از گردش‌های متعدد، این گرد و غبار در اطراف مدار پخش می‌شود. زمین سالانه از میان جریان‌های غبار متعددی عبور می‌کند. در این زمان، تعداد ردهای مشاهده‌شده افزایش می‌یابد. اوج فعالیت زمانی رخ می‌دهد که زمین از متراکم‌ترین قسمت جریان عبور می‌کند.

بارش شهابی نام خود را از صورت فلکی می‌گیرد که اوج فعالیت در آن رخ می‌دهد. مثلا، بارش شهابی برساوشی زمانی اوج فعالیت را نشان می‌دهد که کانون آن در صورت فلکی برساوش باشد.

طوفان شهابی چیست؟

علاوه‌بر شهاب و بارش شهابی، پدیده مرتبط دیگری با نام «طوفان شهابی» نیز وجود دارد که رویدادی بسیار نادر و معمولاً کوتاه‌مدت است. طوفان شهابی عمدتاً همراه بارش رخ می‌دهد و طی آن در هر ساعت بیش از هزار شهاب در آسمان دیده می‌شود.

چنین وقایعی ممکن است زمانی رخ دهد که زمین از میان مدار دسته‌ای دنباله‌دار یا سیارک عبور کند. در این صورت وجود ذرات به‌جامانده از سیارک‌ها و دنباله‌دارها و ورود آن‌ها به جو زمین سبب می‌شود شاهد طوفان شهابی باشیم.

 

 

بررسی انواع بارش شهابی و زمان وقوع هر کدام

بارش شهابی در زمان‌های مختلفی از سال اتفاق می‌افتد. در صورتی که هوا صاف و پاکیزه باشد شانس تماشای این پدیده طبیعی وجود دارد. بارش شهابی در نواحی مختلفی از آسمان رخ می‌دهد. از بارش‌های شهابی معروف می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

بارش شهابی جوزایی:

این نوع بارش از ستاره‌های دنباله‌دار خاموش منشا می‌گیرد. زمان رخ داد بارش شهابی جوزایی بیشتر در فصل پاییز است.

بارش شهابی جباری:

بارش جباری در فصل پاییز و اواخر مهر ماه رخ می‌دهد. این نوع بارش به دلیل برخورداری از تعدادی شهاب سنگ با نور کم، قابل مشاهده نخواهد بود.

بارش شهابی کوادرانتی:

معروف‌ترین بارشی که در زمستان و دی ماه رخ می‎دهد بارش شهابی کوادرانتی است که شهاب‌های آن به راحتی قابل مشاهده هستند.

بارش شهابی برساووشی: این نوع بارش از سوختن ذرات باقی مانده ستاره دنباله‌دار منشا می‌گیرد. بارش شهابی برساووشی در فصل تابستان بیشتر رخ می‌دهد.

بارش شهابی شکارچی:

«بارش شهابی شکارچی» یا «Orionid» نیز از دنباله‌داری به نام «هالی» سرچشمه می‌گیرد. این دنباله‌دار هر ۷۵ تا ۷۶ سال یک بار به دور خورشید می‌چرخد. بارش شکارچی هرساله حدود مهرماه رخ می‌دهد و یک هفته ادامه دارد.

رصدگران می‌توانند در اوج بارش در هر ساعت حدود ۵۰ تا ۷۰ شهاب درخشان مشاهده کنند.

حال که با انواع بارش شهابی آشنا شده‌اید بهتر است بدانید که معروف‌ترین آن‌ها به 2 دسته اصلی برساووشی و جوزایی تقسیم می‌شوند. ناگفته نماند که شدت و تعداد بارش‌های شهابی متفاوت است.

 

نرخ ساعتی سرسویی (ZHR) چیست؟

یکی از عوامل تاثیرگذار بر تعداد شهاب‌های قابل‌مشاهده نرخ ساعتی سرسویی (ZHR) است. این تعداد شهاب‌هایی است که در شرایط ایده‌آل، اگر بارش مستقیما از بالای سرتان باشد، می‌بینید. در واقعیت تعدادی که خواهید دید به‌میزان قابل‌توجهی کمتر و نزدیک به نصف خواهد بود.

نرخ ساعتی سرسویی (ZHR) عددی است که تعداد شهاب‌هایی را که می‌توان در طول بارش دید بیان می‌کند. در واقعیت این عدد برای بهنجار کردن نرخ بارش شهابی برای اهداف مقایسه‌ای استفاده می‌شود و نشان‌دهنده نرخ واقعی بصری نیست.

این اصطلاح فرض می‌کند که نقطه کانونی بارش مستقیما بالای سر (در نقطه اوج) است و زیر آسمانی کاملا صاف و تاریک و بدون هیچ مانع بصری آن را تماشا می‌کنید. در واقعیت، تمام شرایط همیشه برآورده نمی شوند. بنابراین تعداد واقعی شهاب‌هایی که دیده می‌شوند معمولا به‌طور قابل‌توجهی کمتر از ZHR ذکرشده است.

انواع مختلفی از بارش‌های شهابی مثل برساوشی، جوزایی و دلتا دلوی جنوبی وجود دارد که بسیار معروف هستند

 

 

مکان هایی برای مشاهده بارش شهاب سنگ

اگر به رویدادهای نجومی علاقه دارید می‌توانید به مناطق مناسبی بروید و انواع بارش شهابی را نگاه کنید. بهترین گزینه برای تماشای بارش شهابی در ایران کویرها می‌باشند. کویرها به دلیل هوای پاک و صاف، امکان تماشای پدیده طبیعی بارش شهاب ‌سنگ را با بالاترین وضوح میسر می‌کند.

این را نیز بدانید که اگر در مناطق کوهستانی و شهرهایی با ساختمان‌های بلند هستید برای دیدن این پدیده جذاب باید به بلندترین نقاط بروید. هرچه آسمان تاریک‌تر باشد بارش شهابی با کیفیت بیشتری قابل مشاهده است.

راهنمای رصد بارش شهابی

افرادی که در نیمکره شمالی زندگی می‌کنند، نسبت به کسانی که در نیمکره جنوبی زمین هستند، موقعیت بهتری برای رصد بارش شهابی دارند. برای رصد شهاب‌ها در زمان بارش باید در مکانی تاریک و به‌دوراز آلودگی نوری باشید.

ماه درخشان می‌تواند چشم‌انداز شما برای رصد شهاب‌ها را به‌طورکلی نابود کند؛ زیرا نور ماه مانع آن می‌شود که درخشش شهاب حین سوختن در جو را تماشا کنید.

آلودگی نوری نیز تاریکی آسمان شب را کم می‌کند. هنگامی که آسمان کاملاً تاریک نباشد، درخشش شهاب به‌خوبی مشخص نیست؛ بنابراین بهترین مکان برای مشاهده بارش شهابی در فضایی تاریک و دور از روشنایی شهر یا روستاست.

بارش شهابی در ساعات پیش از طلوع خورشید به اوج خود می‌رسد. همان‌طور که در بالا توضیح دادیم، هر لحظه از سال امکان مشاهده شهاب در آسمان وجود دارد. اما بارش شهابی زمان‌های خاصی از سال رخ می‌دهد؛ زمانی که زمین از درون مدار سیارک یا دنباله‌داری عبور می‌کند.

علاوه‌براین، آب‌وهوا نیز می‌تواند تماشای بارش شهابی را تحت‌تأثیر قرار دهد. آسمان صاف و دور از وجود ابر می‌تواند شب زیبایی برای شما رقم بزند؛ به همین دلیل بارش‌هایی که در تابستان رخ می‌دهند، مانند بارش شهابی برساوشی، طرفداران بیشتری از بارش‌هایی دارند که در زمستان رخ می‌دهند.

به مطالعه ادامه دهید: جنگل بامبو ژاپن، آرامش و سکوت مطلق

نتیجه‌گیری

بارش شهاب ‌سنگ یک پدیده فوق‌العاده جذاب و زیبا است که در طول سال در انواع زمان‌ها و مکان‌ها قابل مشاهده می‌باشد. بهترین زمان برای مشاهده بارش شهاب‌سنگ، اغلب در زمان انتهای تابستان و شروع پاییز قرار دارد، زیرا در این مواقع بیشترین تعداد شهاب سنگ‌ها به آسمان می‌افتند.

همانطور که پیش‌تر بیان نمودیم بارش شهابی با توجه به ماهیتی که دارند به 2 دسته برساووشی و جوزایی تقسیم می‌شوند.مکان‌های دور از نورهای شهری تا حد امکان تاریک، بر فراز دشت‌ها یا کوهستان‌ها، برای مشاهده بهتر بارش شهاب ‌سنگ، مناسب‌تر هستند. این لحظات فرصتی بی‌نظیر برای تماشا زیبایی‌های آسمان و لحظاتی شگفت‌انگیز و بی‌قیاس برای تعامل با جهان بی‌نهایت هستند.

وبسایت اینترنتی آسمان سنگ در زمینه فروش انواع فسیل و سنگ‌های کلکسیونی فعالیت می‌کند. این فروشگاه به عنوان منبعی معتبر برای علاقه‌مندان به این صنایع، اطلاعات کاملی درباره‌ آن‌ها ارائه می‌دهد.

جشنواره بارش شهابی آرند گشت