کاروانسرای مرنجاب کجاست و چگونه می‌توان به آن سفر کرد؟

در سال‌های اخیر مناطق گرمسیری ایران توانسته‌اند با جاذبه‌های ویژه خود، به عنوان مقصد جدید سفرهای گردشگران در فصل‌های سرد سال، خود را معرفی کنند.
اما در بین همه مناطق گرمسیری ایران، کویرها جاذبه‌های متفاوتی هستند. محیط زیست و حیات وحش کویر کاملاً متفاوت و منحصر به فرد است. محیط پیرامون آن  همراه با سکوتی اعجاب انگیز است. پیرامون شما را به جای ساختمان‌ یا درخت، شنزار، رمل‌های ماسه‌ای و  گیاهان شورپسند فراگرفته است. از سوی دیگر، شب‌ها با آسمان پرستاره و بدون آلودگی، تصویر واقعی خود را به نمایش می‌گذارد.

یکی از محبوب‌ترین و زیباترین کویرهای ایران نیز، کویر مرنجاب در استان اصفهان است. دریاچه نمک آران و بیدگل، جزیره سرگردان و کاروانسرای مرنجاب از نقاط دیدنی مختص این منطقه محسوب می‌شوند که در این مقاله قصد داریم شما را با کاروانسرای مرنجاب و نحوه سفر به این اثر تاریخی بی‌بدیل آشنا کنیم. 

کویر مرنجاب 

نام کویر مرنجاب از کاروانسرای مرنجاب و قنات تاریخی این منطقه متعلق به دوران صفویه گرفته شده است. کویر مرنجاب یکی از بهترین گزینه‌ها برای گردشگران و علاقه‌مندان به کویرنوردی است و در واقع یکی از قطب‌های اصلی کویرگردی ایران است. 

از ویژگی‌های منحصر به فرد کویر مرنجاب می‌توان به تپه‌های شنی مرتفع و احاطه شده توسط جنگل‌های زالزالک، گیاهان شورپسند فراوان، دریاچه نمک و همچنین چشم انداز خیره کننده آسمان شب اشاره کرد. این کویر همچنین خانه برخی از پرندگان و خزندگان بیابانی مانند عقاب، مار و مارمولک است؛ بنابراین، بهتر است مراقب باشید!

واژه دریاچه در محیط کویر با تصور ما از این کلمه متفاوت است. دریاچه‌های صحرایی مناطق بزرگ و توخالی در بیابان هستند که به جای آب با نمک پوشیده شده‌اند.  اما در برخی سال‌ها، بارندگی کافی باعث تجمع آب تا چند سانتی متر در این دریاچه‌های کویری می‌شود.

جزیره سرگردان نیز از دیگر نقاط دیدنی این کویر است که در نزدیکی کاروانسرای مرنجاب قرار دارد. قدیمی‌ها معتقد بودند که این جزیره دائماً در حال حرکت است، اما بعدها مشخص شد که دلیل این اتفاق خطای دید بوده است و با ناپدید شدن دو سر افق در اثر گرمای شدید و پدیده سراب، این تصور شکل گرفته است.

 کویر و کاروانسرای مرنجاب در شهرستان آران و بیدگل و در نزدیکی شهر کاشان در استان اصفهان واقع شده‌اند. سفر به کویر مرنجاب که به بهشت آفرود سواران نیز معروف است، یکی از بهترین انتخاب‌ها برای تور یک روزه از تهران به حساب می‌آید، چرا که برای رسیدن به این کویر از پایتخت تنها 4 ساعت رانندگی لازم است. شما می‌توانید در صورت تمایل به اقامت طولانی‌تر از کاروانسرای مرنجاب استفاده کنید.

کاروانسرای مرنجاب

جاده ابریشم، نامی‌ترین شاه‌راه تاریخ  و شاهرگ اقتصادی، سیاسی و نظامی جهان باستان، با مویرگ‌هایی که در سراسر مشرق‌زمین به‌ویژه سرزمین جاودانه ایران کشیده بود، ملت‌های بزرگ تا روستاهای کوچک را به هم پیوند می‌داد. بدیهی است که چنین شاه‌راه عظیمی نیازمند استراحتگاه‌هایی فراخور حال کاروانیان و تجار بود. جایگاه‌هایی که با داشتن امنیت و آب و غذای کافی، خستگی را از تن کاروانیان به در آورند. از دوران باستان در جای‌جای این جاده افسانه‌ای کاروانسراهایی به جهت رفاه حال مسافران ساخته بودند. کاروانسرای مرنجاب نیز یادگاری از آن برهه تاریخی است که کاروانیان زیادی در اقامت داشته‌اند. 

کاروانسرای مرنجاب بنایی تاریخی مربوط به دوران صفویه است که در شصت کیلومتری شمال منطقه آران و بیدگل در اصفهان قرار دارد و با وجود اینکه در منطقه کویری قرار گرفته است، قنات آب شیرینی دارد که همه ساله بازدیدکنندگان داخلی و خارجی زیادی را برای بازدید از این شگفتی به سوی خود می‌کشاند. 

همچنین کاروانسرای مرنجاب در بند ریگ یکی از معروف ترین و بزرگ ترین تپه‌های ماسه‌ای ایران قرار دارد. این منطقه در گذشته محل تلاقی رودخانه‌ها و آبراهه‌های دائمی و فصلی بوده و حتی در فصل بهار به دلیل عبور سیلاب‌ها بسیار خطرناک بوده است. البته الان دیگر خبری از آن سیل نیست و تپه ماسه‌ای در فصل بهار با پوشش گیاهی زیبا می‌شود و با حرکت تپه‌های ماسه‌ای بر اثر وزش باد منظره‌ای بدیع ایجاد می‌کند.

جالب است بدانید که امروزه آن دسته از کویرنوردان و گردشگرانی که این کویر را برای گشت و گذار انتخاب می‌کنند، می‌توانند در کاروانسرای مرنجاب به استراحت بپردازند و حال و هوای تاریخی آن را تجربه کنند.

تاریخچه کاروانسرای مرنجاب

در دوران باشکوه حکومت صفویه تعداد زیادی کاروانسرا در جاده‌های پرتردد مانند جاده ابریشم باستانی ساخته شد. کاروانسرای مرنجاب نیز در سال 1012 هجری قمری به دستور شاه عباس صفوی در کنار چشمه و قنات آب شیرین بیابان مرنجاب ساخته شد. 

کاروانسرای مرنجاب با داشتن 3500 مترمربع مساحت و 29 اتاق  در زمان‌های گذشته به‌عنوان کاروانسرای کنار جاده‌ای برای اقامت مسافران و کاروانیان استفاده می‌شد و به دلیل قرار گرفتن در جاده ارتباطی خراسان به اصفهان که پایتخت زمان خود بود، از نظر استراتژیک اهمیت داشت.  

 از سوی دیگر به دلیل حملات ازبک‌ها و افغان‌ها به اصفهان از طریق مناطق کویری، از کاروانسرای مرنجاب به‌عنوان برج دیده‌بانی برای تأمین امنیت جاده اصفهان – مشهد استفاده می‌شد و روی سر در کاروانسرا نوشته شده است که 500 نگهبان مسلح همیشه در قلعه حضور داشته‌اند.

 کاروانسرای مرنجاب پس از سال‌ها تخریب و رها شدن، در سال ۱۳۷۸ به دستور وزارت میراث‌ فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران مرمت شد.

معماری کاروانسرای مرنجاب

کاروانسراها همواره قدیمی‌ترین تأسیسات گردشگری ایران بودند و کاروانسرای مرنجاب نیز یکی از باستانی ترین بناها در این بخش کشور می‌باشد.

کاروانسرای مرنجاب به شکل یک مربع ساخته شده است. این بنا دارای چندین اتاق با حیاطی در وسط، دو تنور، یکی برای گرم کردن و دیگری برای پخت و پز است و از چهار ایوان و شش برج دیده بانی تشکیل شده است. گفته می‌شود همواره 500 سرباز در کاروانسرای مرنجاب برای تأمین امنیت انتقال کالا توسط بازرگانان حضور داشته‌اند.

 در مرکز کاروانسرای مرنجاب حیاطی به مساحت 20 متر وجود دارد و 29 اتاق دور تا دور حیاط را احاطه کرده است. برای رسیدن به اتاق‌ها، باید از چند پله بالا رفت. پشت اتاق‌ها تالار بزرگی وجود دارد که تجار از آن برای نگهداری اسب‌ها و شترهای خود استفاده می‌کردند. دیوارهای محوطه با تعدادی غرفه، خلیج، طاقچه یا اتاقک یکسان تجهیز شده بود تا تجار و خدمتکاران، حیوانات و کالاها را در خود جای دهند.

کل بنای کاروانسرای مرنجاب بر روی یک سکو ساخته شده است. در مرکز آن مزرعه‌ای کوچک قرار دارد و دو قنات آب شیرین از آن عبور می‌کند که در مقابل کاروانسرا در حوضی به ابعاد 10 در 4 متر به هم می‌پیوندند. این واقعیت که در چنین شرایط سخت کویری منبع آب شیرین وجود دارد به خودی خود قابل توجه است.

 کاروانسرای مرنجاب از آجر و سنگ ساخته شده است و تنها تزیینات معماری این بنا طاق‌های آجری است که به عنوان ورودی اتاق‌ها استفاده می‌شود.

 با قدم گذاشتن و اقامت در کاروانسرای مرنجاب می‌توانید خود را در یک سفر زمانی احساس کنید.

بیشتر بخوانید: گرمه، روستایی شگفت انگیز در دل کویر

مسیر دسترسی به کاروانسرای مرنجاب

مسیر بین تهران و کویر مرنجاب 260 کیلومتر است و فاصله کم این کویر تا پایتخت و امکانات مناسب آن، کویر و کاروانسرای مرنجاب را به مقصدی محبوب در بین ساکنان تهران و شهرهای اطراف تبدیل کرده است. 

برای رسیدن به کاروانسرای مرنجاب می‌توانید در اتوبان قم رانندگی کنید و پس از عبور از شهر به بخش آران و بیدگل می‌رسید.  از داخل شهر دو مسیر برای رسیدن به کاروانسرای مرنجاب وجود دارد.

مسیر اول از طریق جاده پادگان ارتش و مسیر دوم از طریق جاده ابوزید آباد است. مسیر ابوزید آباد برای مبتدی‌ها اصلاً مناسب نیست.  به همین دلیل بهتر است از بلوار ارتش به سمت جاده مرنجاب بروید و پس از طی 40 کیلومتر به کویر مرنجاب، یکی از برترین کویرهای ایران و کاروانسرای مرنجاب می‌رسید.

فصل مناسب برای رفتن به کاروانسرای مرنجاب

اواخر پاییز و زمستان زمان مناسبی برای سفر به کویر و بازدید از کاروانسرای مرنجاب است.  در این زمان هوای گرم از بین رفته است و می‌توان از هوای مطبوع و آسمان پرستاره کویر لذت برد.

اقامت در کاروانسرای مرنجاب
کاروانسرای مرنجاب امروزه از رونق گذشته برخوردار بوده و محل اقامت گردشگران کویر است. بیش از ده سال است که  به آب لوله‌کشی و برق مجهز شده است و دارای اتاق‌های کوچک ولی راحتی است. در نتیجه آب و هوای کویری اغلب اوقات کاروانسرا آلوده به عقرب، مار یا رتیل می‌شود. داخل کاروانسرا به صورت دوره‌ای سم‌پاشی می‌شود؛ اما توصیه می‌شود مهمانان روی پشت بام نخوابند.

بیشتر بخوانید: کویر مصر، سرزمین شن‌های روان

سخن پایانی

گردش در کویر مرنجاب و اقامت در این کاروانسرا برای علاقه‌مندان به آثار تاریخی بسیار لذت‌بخش خواهد بود؛ زیرا شما این شانس را خواهید داشت که جاده ابریشم را به روش تجار و بازرگانان پانصد یا ششصد سال پیش بگردید و همانند آن‌ها در کاروانسرای مرنجاب اقامت داشته باشید. آژانس مسافرتی آرندتور همراه سفرهای شما خواهد بود.