طاق شاه عباسی طبس، نازک‌ترین سد جهان!

تور طبس

یکی از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری استان خراسان جنوبی و طبس، طاق شاه عباسی است. این طاق 60 متری، چندین لقب تکرار نشدنی دارد. از جمله القاب افتخار آفرین آن، می‌توان به قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان اشاره کرد. البته افتخارات این طاق، تنها به همین جا ختم نمی‌شود. طاق شاه عباسی 550 سال، بلندترین سد در جهان بوده‌است. این سد شگفت‌انگیز، در نزدیکی روستای 700 ساله خرو در 27 کیلومتری از طبس قرار دارد.

ما در وبلاگ آرندتور، قصد داریم، این بار به سراغ طاق شاه عباسی برویم و در مورد طاق، معماری و نحوه عملکرد آن با شما صحبت کنیم. پس همراه ما باشید.

طاق شاه عباسی کجاست؟

طاق شاه عباسی یک اثر تاریخی است که در فاصله 27 کیلومتری از شهر طبس در استان خراسان جنوبی و در نزدیکی چشمه مرتضی علی واقع شده‌است.

طاق شاه عباسی در زمان صفویه ساخته شده‌است.

معرفی طاق شاه عباسی

بالاتر از چشمه مرتضی علی، تنگه‌ای وجود دارد که به آن طاق شاه عباسی می‌گویند. همانطور که اشاره شد، قدمت آن، به دوره صفویه باز می‌گردد.

روی این طاق، سنگ نگاره‌هایی از بز کوهی حکاکی شده‌اند. بز کوهی نمادی از درخواست فراوانی و زایندگی آب است. البته عده‌ای دیگر معتقد هستند، بزها نمادی از فرشتگانی است که برای افزایش و فراوانی نعمت روی دیواره‌ها دعا می‌کنند.

طاق شاه عباسی همانطور که اشاره شد، کلکسیونی از مجموعه برترین‌هاست. این بنا، پر رکودترین اثر تاریخی ایران است و به عنوان قدیمی‌ترین و بزرگترین سد قوسی جهان در دنیا شناخته شده‌است.

البته ویژگی‌ها و محاسن این سد به همین عناوین ختم نمی‌شود، طاق شاه عباسی، نازک‌ترین سد قوسی جهان با عرض تاج یک متری است!

طاق شاه عباسی به مدت 550 سال، به عنوان بلندترین سد در جهان شناخته شده بود.

نحوه عملکرد طاق شاه عباسی

ایرانیان در گذشته، سدها را روی طاق‌های آجری می‌ساختند. سیلاب‌ها، هر 10 سال، از زیر طاق آزادانه عبور می‌کردند. زمانیکه سیلاب بزرگ‌تر می‌شد، بخشی از آن از زیر طاق عبور می‌کرد و قسمتی نیز در پشت سد ذخیره می‌شد.

نکته‌ای دیگر که در ساخت طاق شاه عباسی، باید به آن توجه کنیم، موقعیت مناسب سد است، به گونه‌ای که هیچ رسوبی در پشت آن ذخیره نمی‌شود.

با توجه به ویژگی‌های این سد، می‌توان با اطمینان گفت، این سد بی‌نظیر تا هزاران سال بعد بدون نیاز به تعمیر و نگهداری کار خودش را ادامه می‌دهد.

اگر امروز قرار باشد روی رودخانه نهرین، سدی احداث شود، باید مشخصاتش شبیه سد شاه عباسی باشد.

معماری سد شاه عباسی

در گذشته، ایرانیان سدها را روی طاق‌های آجری می‌ساختند. طاق شاه عباس هم  با همین شیوه ساخته شده ‌است. قسمت پایین سد، طاقی آجری دارد، که پاکارش روی کوه‌های سنگی دو طرف رودخانه قرار دارد.

قسمت طاق سد، قدیمی‌ترین بخش سد شاه عباسی است.

آجرهایی که برای طاق انتخاب شده، پهنای معینی ندارند و به صورت شعاعی تا بدنه کوه ادامه پیدا کرده و طاقی بسیار محکمی را ساخته‌‍‌اند. قسمت بالای بند هم با قلوه سنگ‌ها پوشیده شده‌است.

این روش خلاقانه با کاهش بیشینه سیلاب، در سد شاه عباسی ترکیب شده‌است. سیلاب‌ها هر 10 سال از زیر بند آزادنه عبور می‌کردند. سیلاب‌هایی که بزرگ‌تر بودند، قسمتی از آن پشت بند باقی می‌ماند. با کمک سد شاه عباسی، صدها سال، شهر طبس از خطر سیلاب در امان ماند.

نکته‌ای دیگر از ویژگی‌های سد شاه عباسی که باید به آن اشاره کرد، این است که در پشت سد، هیچ رسوبی باقی نمی‌ماند! با توجه به این ویژگی‌ها، سد شاه عباسی، هزاران سال می‌تواند بدون تعمیر باقی بماند و به کار خود ادامه دهد.

با توجه به همه‌ی ویژگی‌های مهم سد شاه عباسی، این اثر هنوز به ثبت ملی نرسیده‌است!

همانطور که قبلا نیز اشاره شد، در کنار سد چند بز روی سنگ حکاکی شده‌است. در مورد معنای این بزها روی دیواره، دو نظریه متفاوت وجود دارد. عده‌ای معتقد هستند، این بزها نمادی از فرشتگان هستند که برای نگهبانی آب و افزایش و فراوانی نعمت روی دیواره‌ها دعا می‌کنند. عده‌ای دیگر معتقدند که بزها نمادی از درخواست فراوانی آب و زایندگی نعمت هستند.

سد شاه عباسی در زمان شاه عباس اول ساخته شده‌است.

تور طبس با آرندتور

یکی از جاهای دیدنی طبس که با آرندتور به بازدید از آن می‌روید، طاق شاه عباسی است. آرندتور شما را در یک سفر 3.5 روزه، با اتوبوس VIP سی و دو نفره و7 وعده غذا مهمان خواهد کرد. درجه سختی سفر طبس 3 از 6 است.

در این سفر طبیعت گردی- تاریخی، به غیر از طاق شاه عباسی، 9 جاذبه‌ی گردشگری دیگر را نیز دیدن خواهید کرد و در مسیر بازگشت به تهران، به بازدید از دریاچه نمک خور بیابانک در استان اصفهان خواهید رفت.

دریاچه خور نمک بیابانک، یکی از قدیمی‌ترین منابع نمک و بزرگ‌ترین دریاچه‌ی فصلی نمک در ایران است. سطح این دریاچه، با اشکال هندسی منظمی پوشیده شده‌است. به دریاچه نمک خور بیابانک، دریاچه نمک کویر مصر نیز می‌گویند. پس با آرندتور در یک سفر به یاد ماندنی همراه باشید و از 11 جاذبه‌ی گردشگری طبس دیدن کنید.