هفت سین نماد چیست؟ نمادهای باستانی و معنای آنها

تور نوروزی

چرا 7 سین؟

عدد 7 در ایران باستان و آیین زرتشتی نماد هفت امشاسپند بود. این امشاسپندها جلوه‌هایی از صفات الهی و نگهبانان زمین و آسمان بودند. عدد 7 در تمدن‌های دیگر هم مقدس و خاص شناخته می‌شده است. در فرهنگ ایرانی و جهانی، این عدد نماد خوش‌شانسی و معنویت است. به‌عنوان مثال، 7 روز هفته، هفت‌خوان رستم، هفت آسمان و طواف هفت‌گانه کعبه در حج از این عدد استفاده می‌کنند.

تاریخچه هفت‌سین

تاریخچه سفره هفت‌سین به‌طور دقیق مشخص نیست، اما برخی پژوهشگران باور دارند که ایرانیان در گذشته برای گرامی‌داشت برکت‌های زمین، سفره‌ای با 7 نماد می‌چیدند که الزامی به شروع آن‌ها با حرف «س» نبوده است. عده‌ای دیگر می‌گویند این سنت به دوران باستان و آیین زرتشت برمی‌گردد. در آن زمان، ایرانیان در نوروز 7 عنصر را به‌عنوان نمادی از 7 صفت اهورامزدا روی سفره قرار می‌دادند. برخی منابع نیز اشاره کرده‌اند که پیش از دوره ساسانیان و ورود اسلام به ایران، این سفره به نام «هفت‌شین» شناخته می‌شد و اقلامی مانند شقایق، شهد، شربت، شراب، شمشاد، شمع و شیرینی در آن وجود داشت. با گذشت زمان و ورود اسلام، عناصر جدیدی مانند قرآن به سفره اضافه شد و برخی موارد مانند شراب حذف شدند و هفت‌شین به‌تدریج، تبدیل به هفت‌سین شد.

اجزای اصلی سفره هفت سین و نمادهای آن‌ها

سفره هفت سین همانطور که از اسمش نیز پیداست، 7 جزء اصلی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. البته در هر منطقه از کشور پهناورمان، یک سری اجزای دیگر به سفره اضافه می‌کنند که بستگی به فرهنگ منطقه دارد:

1. سبزه

سبزه نماد سرسبزی، رویش، نوشدن و تولد در آیین‌های کهن زرتشتی است. زرتشتیان طبیعت را مقدس می‌شمردند و باور داشتند که سبزکردن گندم یا سایر دانه‌ها در روزهای آخرسال، نماد باروری و فراوانی زمین در سال جدید و امید به آینده‌ای روشن و پرروزی است. ما هنوز هم این رسم را با خیس‌کردن حبوبات مختلف و یا خرید سبزه‌های آماده پاس می‌داریم. سبزه به همراه گل‌های رنگارنگ و خوشبو مانند سنبل، شب‌بو و لاله، زیبایی سفره‌های ما را دوچندان می‌کند.

2. سمنو

سمنو، خوراکی شیرین و بسیار مقوی قهوه‌ای‌رنگ که کنار سفره ما می‌نشیند. این چاشنی خوشمزه که از گندم تهیه می‌شود، نمادی از زایش، قدرت و برکت در زندگی است. از آنجاکه، فرآیند تهیه آن بسیار سخت و طاقت‌فرساست و نیاز به صبر و دقت فراوان دارد، سمنو در سفره، نماد تلاش، مقاومت و استمرار تا به نتیجه‌رسیدن کار است.

3. سرکه

سرکه، با بوی نه چندان جالبش از فرآیند طولانی و زمان‌بر تخمیرش، سین سومی است که سفره ما را می‌آراید. این عنصر نماد صبر، شکیبایی و پذیرش سختی‌ها و تبدیل آن‌ها به ارزش است. ایرانیان باور داشتند که سرکه نمایانگر قدرت تطبیق با مشکلات و پیروزی بر آن‌هاست. گذر از چالش‌ها و سختی‌ها و تبدیل آن‌ها به فرصت‌های ناب!

4. سیب

سیب قرمز و خوش‌‌رنگ در سفره هفت ‌سین، نمادی از زیبایی، سلامتی و باروری است و در اساطیر و ادبیات ایرانی، به‌عنوان میوه‌ای خاص شناخته می‌شد این میوه با ظاهر بی‌نقص و بوی خوشش، پیام‌آور آرامش و پاکی است. حضور سیب در سفره پیشواز سال جدید، نماد سلامتی، آرامش و خوشبختی برای روزهای پیش‌رو است.

5. سیر

سیر سفره هفت سین، سین پنجم که همچون سرکه، بوی چندان جذابی ندارد، اما نماد سلامتی، رفع بلا و افزایش ایمنی و در عین‌حال ساده‌زیستی است. از گذشته‌های دور، سیر به‌دلیل خواص ضدعفونی‌کننده و تقویت سیستم ایمنی فراوانش، در فرهنگ غذایی و دارویی ایران جایگاه مهمی داشته است. حتی زرتشتیان باور داشتند که بوی سیر ارواح و دیوان را از اطراف شما دور می‌کند. قرار دادن آن در سفره هفت‌سین، نمادی از آرزوی سلامتی و پاکیزگی در سال نو است.

6. سنجد

سنجد، نمادی از عشق و باروری است. طعم شیرین آن احساس نزدیکی و محبت را در خانه تقویت می‌کند. در قدیم ایرانیان باور داشته‌اند که وجود سنجد در سفره هفت‌سین، موجب استحکام روابط خانوادگی و ایجاد عشق و محبت بیشتر در زندگی می‌شود. قرار دادن این میوۀ خوش‌بو، حکایت از آرزوی بر زبان نیامده ما ایرانیان برای روزهای پیش‌رو در سال جدید است.

7. سماق

سماق خوش رنگ با طعم ترشش، نماد صبر است و به ما یاد می‌دهد که برای رسیدن به روزهای شیرین باید در روزهای سخت زندگی شکیبا باشیم. قرار دادن آن در سفره هفت‌سین نیز نشان از این مسئله دارد که هر سال ترکیبی از لحظات خوب و بد است. در روزهای سخت زندگی، باید شکیبا باشیم، همانطور که در طعم ترش سماق صبر می‌کنیم تا به شیرینی برسیم.

سایر نمادهای سفره هفت سین

• قرآن کریم

قرآن کریم نماد معنا در زندگی ما ایرانی‌هاست. این کتاب مقدس در رأس سفره هفت سین قرار می‌گیرد و نشانه‌ای از معنویت و طلب خیر و برکت در سال جدید است.

• آیینه

آیینه برای ما ایرانی‌ها نماد پاکی و روشنایی است، ما از آیینه در بسیاری از مراسمان همچون ازدواج استفاده می‌کنیم، نگاه کردن به آن، در لحظه تحویل سال، یادآور این نکته است که سال جدید را با نیات پاک و خیرخواهانه برای خود و بقیه آغاز کنیم.

• شمع‌ها

شمع نماد، روشنی، امید و گرماست، با روشن کردن آن، کنار سفره هفت سین، همه ما ایرانی‌ها آرزو می‌کنیم، سالی پر از نور و روشن‌گری داشته‌باشیم.
تصویر

• سکه

سکه نشانگر رزق و روزی فراوان و برکت در زندگی است. با گذاشتن آن در سفره هفت‌ سین، آرزو می‌کنیم، سال جدید برای ما سرشار از برکت و روزی فراوان اقتصادی باشد.

• نارنج در کاسه آب

نارنج شناور در آب، نماد تعادل و پایداری است. این عنصر به ما یادآوری می‌کند که زندگی باید در هماهنگی پیش برود.

• تخم‌مرغ‌های زنگی

تخم‌مرغ‌های رنگی، نماد تولد و زندگی هستند. حضور آن‌ها سفره هفت سین را زیباتر می‌کند و به ما این نکته را یادآوری می‌کنند که: "تا شقایق هست، زندگی باید کرد!"

آیا ماهی قرمز سفره هفت سین از سمبل‌های واقعی ایرانیان باستان بوده‌است؟

در پاسخ باید بگوییم:"خیر"  ماهی قرمز (Goldfish) سمبل و نماد کشور چین است  و چینی‌ها در جشن سال نوی خود از آن به عنوان نماد خوش‌شانسی، رفاه و کامیابی استفاده می‌کنند و این عنصر به عنوان مهمان ناخوانده وارد آیین ما شده‌است. حتی در نقاشی‌های دوران قاجار از سفره هفت‌سین سال نو، خبری از ماهی قرمز نیست!

سخن آخر

سفره هفت‌سین یک سنت قدیمی ایرانی است که نشان‌دهنده ارتباط عمیق ما با طبیعت و ارزش‌های معنوی است. هرکدام از اجزای آن، از سبزه گرفته تا سمنو، سیب، سیر، سرکه، سماق و سنجد، نمادی از امید، برکت و آغاز دوباره هستند. این نمادها در کنار هم، شروع سال نو را با پیامی از زندگی تازه و تلاش برای بهتر شدن جشن می‌گیرند. سفر با تورهای نوروزی آرندتور، این امکان را به ما می‌دهند تا این آیین را در کنار هم‌وطنان خود در داخل یا خارج کشور جشن بگیریم و لحظات به‌یادماندنی را تجربه کنیم.