معرفی معروف‌ترین هنرمندان تاجیکستان
تاجیکستان، سرزمینی با تاریخ و تمدنی دیرینه، همواره خاستگاه هنرمندان برجسته‌ای در عرصه‌های مختلف بوده است. از موسیقی و تئاتر گرفته تا نقاشی، سینما و مد، هنرمندان تاجیک با خلاقیت و نوآوری خود، فرهنگ غنی این سرزمین را به جهانیان معرفی کرده‌اند. در این مطلب از وبلاگ آرند تور، قصد داریم به معرفی برخی از چهره‌های برجسته و شناخته‌شده‌ترین هنرمندان تاجیکستان بپردازیم. با ما همراه باشید.
آشور حیدروف
آشور حیدروف، از نقاشان و هنرمندان تاجیکستان، متولد ۱۴ جولای ۱۹۱۶ در سمرقند، طی دهه‌ها فعالیت خود به‌عنوان یک چهره شاخص در هنر شوروی و تاجیکستان شناخته شد. وی به‌عنوان هنرمند شایسته جمهوری سوسیالیستی شوروی تاجیکستان و عضو اتحادیه هنرمندان اتحاد جماهیر شوروی از سال ۱۹۵۷ مورد تقدیر قرار گرفت. حیدروف در سال ۱۹۹۸ در دوشنبه درگذشت. آثار او که بازتابی از فرهنگ، تاریخ و مناظر تاجیکستان است، سهم قابل توجهی در میراث هنری این کشور داشته است.
غفار ولمت زاده
غفار ولمت زاده، متولد سال ۱۹۱۶ میلادی در شهر خجند تاجیکستان، یکی دیگر از معروف‌ترین هنرمندان تاجیکستان است. او به‌عنوان استاد برجسته رقص در تاجیکستان، با تحقیق و ثبت رقص‌های مردمی و ایجاد اولین گروه رقص ملی، نقش مهمی در حفظ فرهنگ رقص تاجیکستان داشت. ولمت زاده در سال ۱۹۴۱ به‌عنوان هنرمند مردمی تاجیکستان و سه سال بعد به‌عنوان هنرمند مردمی اتحاد شوروی شناخته شد.
او رهبری تئاتر اپرا و باله تاجیکستان و ارکستر فیلارمونیک را برای چندین سال در دهه پنجاه و شصت میلادی در کارنامه خود دارد. تأسیس گروه رقص «لاله» و پرورش بیش از ۹۰ نفر از استعدادهای جوان که بعدها به رقصنده‌های معروف در سطح جهانی تبدیل شدند، بخشی از دستاوردهای او است. ولمت در سال ۱۹۹۳، در دوران بحران فرهنگی در تاجیکستان در سن ۷۷ سالگی، درگذشت.
حنیفه محی‌الدیناوه
حنیفه محی‌الدیناوه، خواننده اپرا و سوپرانو معتبر از دیگر هنرمندان تاجیکستان است که در سال ۱۹۲۴ در خجند به دنیا آمد و تحصیلات هنری خود را در دوشنبه و مسکو به پایان رساند. وی به خاطر صدای منحصربه‌فرد و اجراهای حرفه‌ای در عرصه اپرا، عناوینی چون هنرمند مردمی اتحاد جماهیر شوروی را از آن خود کرد. مولیانوا که جوایزی نظیر نشان لنین و نشان پرچم سرخ کار را دریافت کرد، نقش مهمی در غنی‌سازی فرهنگی تاجیکستان داشت. او در سال ۲۰۱۰ در مسکو درگذشت و در دوشنبه به خاک سپرده شد.
شایسته ملاجانوا
شایسته (شایسته ملاجان‌آوا)، یکی دیگر از بزرگ‌ترین هنرمندان تاجیکستان است. او که در سال ۱۹۲۵ زاده شد خواننده‌ای برجسته از اهالی تاجیکستان و از قوم بخارایی یهودی بود که در شش مقام، سبکی از موسیقی سنتی، شهرت داشت. شایسته به خاطر مهارت خارق‌العاده‌اش در این ژانر موسیقایی و همچنین به خاطر صدای بی‌نظیرش در تاریخ موسیقی تاجیکستان شهرت دارد. ملاجانوا طی دوران حرفه‌ای خود جوایز و عناوین متعددی را از جمله «هنرمند مردمی جمهوری تاجیکستان» و «هنرمند شایسته اتحاد جماهیر شوروی» دریافت کرده و توسط بسیاری به‌عنوان «ملکه موسیقی آسیای مرکزی» تلقی می‌شود.
خوشبخت خوشواکتوف
خوشبخت خوشواکتوف، از نقاشان معتبر و هنرمندان تاجیکستان در سال ۱۹۲۶ در روشان، به دنیا آمد و زندگی پرباری را در عرصه هنری گذراند. او با نقاشی‌هایی که زیبایی‌های پامیر را به تصویر کشیده است، شناخته می‌شود. این هنرمند که از انستیتو مسکو فارغ‌التحصیل شده، زندگی‌اش را به نمایش زیبایی‌های طبیعی و فرهنگی وطنش اختصاص داد. آثار او که مناظر کوهستانی و زندگی روستایی را به نمایش می‌گذارند، هم در داخل و هم در سطح بین‌المللی تحسین شده‌اند. او در سال ۲۰۱۳ در سن ۸۶ سالگی در مسکو، روسیه درگذشت.
ظهور حبیب‌الله‌اف
ظهور حبیب‌الله‌اف، نقاش سرشناس و به نام از دیگر هنرمندان تاجیکستان است که عمری را در عرصه هنری سپری کرد، او در سال ۱۹۳۲ در شهر دوشنبه به دنیا آمد و تحصیلات خود را در کالج هنری اولیموف در سال ۱۹۵۳ و سپس در مدرسه هنری-صنعتی موخین در سن پترزبورگ در سال ۱۹۵۹ به پایان رساند. این هنرمند شاخص که تا زمان درگذشتش در سال ۲۰۱۳ در دوشنبه زیست، با به‌کارگیری دانش و مهارت‌های خود در زمینه هنر، به یکی از چهره‌های برجسته فرهنگی تاجیکستان تبدیل شد و یکی از نقاشان نامی تاجیکستان محسوب می‌شود.
ظفر ناظم
ظفر ناظم (۱۹۴۰-۲۰۱۰) از دیگر هنرمندان تاجیکستان است که در عرصه خوانندگی به «پاواروتی تاجیکستان» شهرت دارد. او با صدای باشکوه و احساسی خود، قلب‌های بسیاری را لمس کرد و به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین اجراکنندگان آهنگ‌های سنتی تاجیک شناخته می‌شود. ظفر ناظم در دره رشت، نقطه‌ای کوهستانی و زیبا در مرکز تاجیکستان متولد شد، از اوایل دهه ۶۰ میلادی به شهرت رسید.
درخشش وی در عرصه موسیقی با کسب جوایز و نشان‌های متعددی همراه بود. در سال ۱۹۶۴ لقب «هنرمند برجسته تاجیکستان»، در سال ۱۹۷۲ عنوان «هنرمند مردمی تاجیکستان» را کسب کرد. او نه‌تنها به خاطر توانایی‌های خوانندگی بی‌نظیرش، بلکه به خاطر تعهدش به حفظ و اشاعه فرهنگ موسیقی تاجیکستان مورد احترام و تحسین است.
جوره‌بیک مرادف
جوره‌بیک مرادف شش مقام خوانان سرشناس یکی دیگر از مشهورترین هنرمندان تاجیکستان است. این خواننده، ترانه‌سرا و آهنگساز برجسته تاجیک، در سال ۱۹۴۲ چشم به دنیا گشود. مرادف از معدود افراد غیرروس است که در زمان شوروی به او عنوان «هنرمند مردمی اتحاد شوروی»- داده شد. علاوه بر خوانندگی، نوازنده سازهای تار و رباب نیز هست؛ و با هنرمندان افغانی و ایرانی نیز همکاری هنری داشته است. ترانه زمین سخت کوهستان از جمله آثار شناخته شده او در ایران است که در آن با پسرش «جانی بیک مرادف» که او نیز خواننده است، همکاری داشته است.
نیگینا رئوفوا
نیگینا رئوفوا، خواننده و آهنگساز از شناخته‌شده‌ترین هنرمندان تاجیکستان است که از دهه ۷۰ میلادی فعالیت هنری خود را آغاز کرد. متولد روستای شیرمون در سال ۱۹۴۵ در ناحیه فیض‌آباد، او با گروه‌های آماتور در دوشنبه همکاری کرده و از سال ۱۹۷۱ به‌عنوان عضوی از انسمبل نوازندگان رباب فعالیت داشت.
رئوفوا که در سال ۱۹۷۷ به‌عنوان هنرمند مردمی تاجیکستان شناخته شد، برنده جوایز متعددی از جمله جایزه رودکی شد. او در سال ۲۰۱۰ درگذشت. رئوفوا با آمیزه‌ای از ملودی‌های سنتی تاجیک و مضامین معاصر، سهم بزرگی در غنای فرهنگی تاجیکستان داشت و هنر او نه‌تنها در داخل کشور بلکه در سطح بین‌المللی نیز مورد تحسین واقع شده، او را به نمادی در عرصه موسیقی تبدیل کرد.
سخروب کوربانوف
سخروب کوربانوف، نقاش نامدار تاجیک یکی دیگر از معروف‌ترین هنرمندان تاجیکستان است. کوربانوف به دلیل استفاده از رنگ‌های پرشور، ضربات قلم بیانگر و نگاهی عمیق به فرهنگ و زندگی مردم تاجیکستان، در جهان هنر شناخته شده است. این هنرمند با آفرینش‌هایی که حکایت‌ها، شخصیت‌های اسطوره‌ای و زیبایی‌های طبیعی را با نگرشی ویژه به سنت‌های زندگی مردمش درهم‌آمیخته، مخاطبانی چشم‌گیری را در سرتاسر دنیا به خود جلب کرده است.
آثار کوربانوف که در نمایشگاه‌ها و گالری‌های بین‌المللی به نمایش گذاشته شده، تلفیقی هنرمندانه از تکنیک‌های سنتی با المان‌های مدرن است و هویت فرهنگی تاجیکستان را به شکلی نوآورانه و جدید به نمایش می‌گذارد. او که در سال ۱۹۴۶ به دنیا آمد، در سال ۲۰۱۶ در دوشنبه، در سن ۶۹ سالگی از دنیا رفت اما میراث هنری ارزشمند او پابرجا است.
سبزعلی شریف
سبزعلی شریف، طراح گرافیک برجسته تاجیک از دیگر هنرمندان تاجیکستان است. او در سال ۱۹۴۶ به دنیا آمد و به‌عنوان یکی از چهره‌های شاخص هنر مدرن تاجیکستان شناخته می‌شود. سبزعلی شریف از سال ۱۹۷۷ با عضویت در اتحادیه هنرمندان تاجیکستان و حضور فعال در نمایشگاه‌های نقاشی از دهه ۷۰ میلادی، به فردی تأثیرگذار در عرصه هنری تبدیل گردید.
سبزعلی شریف هنرمندی چندوجهی است که در زمینه‌های مختلف هنری از جمله نقاشی، هنر یادمانی، لعاب‌کاری و تصویرسازی کتاب فعالیت دارد. او تاکنون موفق به کسب عنوان هنرمند ملی تاجیکستان و دریافت جایزه رودکی شده است و جایگاه ویژه‌ای در قلب هنر و فرهنگ تاجیکستان دارد.
دولتمند خالف
دولتمند خالف (دافلاتماند خولوف) خواننده و موسیقیدان معروف تاجیکستانی اهل کولاب، متولد سال ۱۹۵۰ یکی از فوق‌العاده‌ترین هنرمندان تاجیکستان بود که در سال ۲۰۲۴ درگذشت. او به‌عنوان استاد ژانر موسیقی فولک جنوبی تاجیکی به نام فلک (آسمان) شهرت دارد.
خالف به‌عنوان یک نوازنده چند سازی مهارت‌های خود را در شش مقام در کنسرواتوری موسیقی دوشنبه به کمال رساند. او که در تاجیکستان، ایران و افغانستان شهرت داشت به خاطر کارهایش با سازهای دوتار و سه تار که سازهای محبوب در آسیای مرکزی هستند، شناخته می‌شود. او همچنین با استاد شهرام ناظزی همکاری هنری داشته است.
دلبر حکیموا
دلبر حکیموا (حکیم آوا) یکی دیگر از هنرمندان تاجیکستان نوازنده پیانو و موسیقیدان برجسته تاجیک تبار، با آغاز آموزش موسیقی از سن ۶ سالگی و فارغ‌التحصیلی از کنسرواتوار مسکو، در عرصه آموزش و اجرای موسیقی در تاجیکستان و ایران فعالیت‌های قابل توجهی داشته است.
پروفسور حکیموا که زاده ۱۹۵۷ میلادی در مسکو است، به‌عنوان استادیار و دانشیار در دانشگاه هنرهای زیبای تاجیکستان و همچنین در ایران به تدریس پیانو پرداخته و با بازگشت به تاجیکستان، به‌عنوان پروفسور افتخاری کنسرواتوار ملی این کشور به فعالیت خود ادامه می‌دهد. به‌جز آلبوم‌های موسیقی از جمله دیگر آثار او می‌توان به انتشار چندین کتاب از جمله ترجمه کتاب «آنا ماگدالنا» اثر یوهان سباستین باخ نیز اشاره کرد.
دلیر نظرف
دلیر نظرف موسیقیدان برجسته یکی دیگر از مشهورترین هنرمندان تاجیکستان است که در سال ۱۹۵۹ در دوشنبه به دنیا آمد. او به خاطر سهم قابل توجه خود به‌عنوان آهنگساز و بازیگر در عرصه موسیقی شناخته شده است. نظرف در اواخر دهه ۱۹۷۰ زمانی به شهرت رسید که «گروه دلیر نظرف» را تأسیس کرد که بیشتر روی ژانر راک تمرکز داشت.
این گروه در تاجیکستان بسیار محبوب بود و بسیاری آن‌ها را «بیتلز» منطقه می‌دانستند. از آهنگ‌های معروف او می‌توان به اجرای گزیده‌ای از غزلیات مولوی مانند «بیایید، بیایید» اشاره کرد. او همچنین آهنگسازی برای موسیقی متن چندین فیلم را نیز در کارنامه هنری خود دارد.
فرخ نعمت‌زاده
فرخ نعمت‌زاده که درزمینه نقاشی و تصویرسازی فعالیت می کند یکی دیگر از شناخته شده ترین هنرمندان تاجیکستان است. او در سال ۱۹۵۹ به دنیا آمد و در انستیتوهای هنری مسکو تحصیل کرد. نعمت‌زاده به خاطر شرکت در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی شناخته شده است و آثار او در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی در سراسر جهان به نمایش گذاشته شده‌اند.
هنر او زیبایی و سنت‌های تاجیکستان را بازتاب می‌دهد و در ژانرها و سبک‌های مختلفی از انتزاعی، فیگوراتیو و بزرگنمایی را شامل می شوند. از سال ۲۰۰۵، او شروع به ترسیم مناظر روستایی کرد که زندگی روستایی را از دید یک شهرنشین به تصویر می‌کشند. به طور قابل توجهی، این سری آثار ناظر فصلی با شخصیت‌هایی که شبیه به کاراکترهای کارتونی هستند—محبوب شده و موفقیت تجاری به دست آورده است.
مبارکشاه میرزاشاهوف
مبارکشاه میرزاشاهوف، معروف به میشا خواننده، ترانه‌سرا و هنرپیشه پامیری، یکی دیگر از شناخته‌شده‌ترین هنرمندان تاجیکستان است. او در کنار دلیر نظرف به‌عنوان یکی از پیشگامان موسیقی راک در تاجیکستان شناخته می‌شود. مبارکشاه در سال ۱۹۶۱ در ناحیه روشان متولد شد.
مبارکشاه فعالیت هنری خود را پیش از جنگ داخلی آغاز کرد. با شروع جنگ داخلی، به قزاقستان رفت. او در جوانی در سن ۳۸ سالگی در شهر دوشنبه فوت شد. از جمله آثار به‌یادماندنی او می‌توان به ترانه‌های «سبزه به ناز می‌آید» و «ای یارم بیا» اشاره کرد. مبارکشاه اولین خواننده‌ای است که ترانه مشهور «یارم بیا» را به شکل امروزی در سال ۱۹۹۷ اجرا کرد.
جمشید عثمانوف
جمشید عثمانوف، از کارگردانان مطرح سینما و هنرمندان تاجیکستان است که با آثاری که ریشه در فرهنگ و جامعه تاجیک دارند، شناخته می‌شود. او متولد ۱۹۶۵ در اسفره، تاجیکستان است و از دانشگاه تاجیکستان و موسسه فیلمسازی مسکو فارغ‌التحصیل شده است. عثمانوف با ساخت فیلم‌هایی که به زندگی روزمره و چالش‌های اجتماعی در تاجیکستان می‌پردازند، به شهرت رسید. او همچنین در جشنواره‌های بین‌المللی متعددی شرکت کرده و جوایزی را به خود اختصاص داده است. سینمای عثمانوف بر داستان‌هایی با نگاه عمیق به انسانیت و فرهنگ تاجیک تمرکز دارد.
فیلم فرشته سمت راست به کارگردانی جمشید عثمانوف، محصول سال ۲۰۰۲
نرگس بندی‌شاهوا
نرگس بندی‌شوا، یکی دیگر از مشهورترین هنرمندان تاجیکستان است. این خواننده‌ی محبوب پاپ تاجیک، در سال ۱۹۶۶ در دوشنبه در خانواده‌ای از آهنگسازان سرشناس به دنیا آمد. استعداد او در موسیقی از سنین پایین آشکار شد. بندی‌شوا سهم قابل توجهی در موسیقی تاجیک داشت و در وطن خود چهره‌ای محبوب شناخته می‌شد.
زندگی او با فاجعه‌ای پایان یافت زمانی که در سن ۲۵ سالگی در یک تصادف ماشین جان خود را از دست داد. با وجود دوران کوتاه حرفه‌ای، نرگس بندی‌شوا تأثیری دائمی بر صحنه موسیقی تاجیکستان گذاشت و برای صدای زیبا و عمق احساسی در آهنگ‌هایش در یادها باقی مانده است.
خورشید ستاروف
خورشید ستاروف، از هنرمندان تاجیکستان در عرصه مد و فشن است او که متولد سال ۱۹۸۱ است تاکنون، بیش از ۲۰ سال از زندگی خود را صرف احیای موتیف‌های ملی و لباس‌های قدیمی تاجیک، به‌ویژه چاکان، کرده است. او نخستین طراحی بود که در هفته مد طراحان تاجیک شرکت کرد و در سال ۲۰۱۷ اولین خانه مد خود را در تاجیکستان افتتاح نمود.
ستاروف در آثارش سعی دارد تا با احیای موتیف‌های ملی در شکلی نوین، تاریخچه صدساله چاکان و سبک خاص گلدوزی تاجیک را به نمایش بگذارد. او بر این باور است که هنر و فرهنگ تاجیکستان باید به جهانیان معرفی شود و در این راستا، تلاش‌های ارزشمندی در احیای هنر گلدوزی سنتی چکن و معرفی آن در عرصه‌های بین‌المللی داشته است.
شبنم ثریا
شبنم ثریا، خواننده محبوب و برجسته پاپ از هنرمندان تاجیکستان است که با صدای دلنشین و اجراهای به‌یادماندنی‌اش شهرت یافته است. او که در سال ۱۹۸۶ در شهر کولاب به دنیا آمده، به خاطر ترانه‌های پاپ و سنتی که با زبان‌های تاجیکی و فارسی اجرا می‌کند، در میان شنوندگان فارسی‌زبان سراسر جهان در آسیای میانه، ایران و افغانستان محبوبیت دارد. شبنم ثریا با صدای گرم و بیان احساسی خود، توانسته پیام‌های عاشقانه و اجتماعی را به زیبایی به گوش شنوندگان برساند و به یکی از چهره‌های ستایش‌شده در عرصه موسیقی تاجیکستان تبدیل شود.
سخن آخر
در این مطلب، به معرفی برخی از مشهورترین هنرمندان تاجیکستان پرداختیم، از نقاشانی چون سهراب قربانف با آثاری در معتبرترین گالری‌های جهان تا هنرمندانی در عرصه تئاتر و موسیقی مانند نیگینا رئوفوا که صدایش هنوز در دل‌ها طنین‌انداز است. هر کدام از این شخصیت‌ها به نوبه خود در غنای فرهنگ و هنر تاجیکستان نقشی اساسی ایفا کرده‌اند و نام و میراثشان بیانگر عمق و تنوع هنری این سرزمین است. امیدواریم از مطالعه این مطلب لذت برده باشید.
سؤالات متداول
بهترین گالری‌های تاجیکستان در کدام شهر آن واقع شده‌اند؟
بیشترین گالری‌های هنری تاجیکستان در شهر دوشنبه، پایتخت این کشور، واقع شده‌اند. از جمله می‌توان به موزه ملی تاجیکستان و گالری هنر نور اشاره کرد که آثار برجسته هنرمندان تاجیک را به نمایش می‌گذارند و بازتاب‌دهنده فرهنگ و هنر غنی این کشور هستند.
برای دیدن اپرا و باله در تاجیکستان به کجا برویم؟
تئاتر اپرا و بالۀ صدرالدین عینی در شهر دوشنبه مکانی ایده‌آل است. این مکان نه‌تنها اجراهای اپرا و تئاتر را به نمایش می‌گذارد، بلکه رقص باله را نیز ارائه می‌دهد و فرصتی مناسب برای آشنایی با هنر و فرهنگ تاجیکستان فراهم می‌کند.