دزفول، زیستگاهی 5000 ساله!

تور خوزستان

دزفول، یک شهر جلگه‌ای است که در خوزستان قرار دارد. پیشینه تاریخی این شهر به دوره ساسانیان باز می‌گردد و بیش از آن در دوره هخامنشیان و حتی عیلام نیز وجود داشته است.

ما، در وبلاگ آرندتور، این بار قصد داریم در مورد فرهنگ مردم دزفول که آمیخته‌ای از فرهنگ کهن خوزستان است، از جاهای دیدنی دزفول، سوغات و غذاهای محلی و بهترین زمان سفر به دزفول سخن بگوییم. پس با ما همراه باشید.

 

موقعیت جغرافیایی دزفول

دزفول یک شهر چندین هزار ساله است که در دامنه‌های زاگرس میانی قرار دارد. این شهر دارای پاییز و زمستانی مدیترانه‌ای و تابستان‌های گرم است.

آب و هوای این شهر از اواخر پاییز تا اوایل بهار بسیار دلنشین و مطبوع است. این شهر در جنوب غربی ایران و در کنار رودخانه دز واقع شده‌است. شهر دزفول، دومین شهر بزرگ استان خوزستان است که در ارتفاع 143 متری از سطح دریا واقع شده‌است.

گرم‌ترین و سردترین ماه‌های سال در دزفول، به ترتیب، تیر و دی ماه است.

اسامی شهر دزفول

شهر دزفول به اسامی دزپل یا دژپل در گذشته نامیده می‌شد. این واژه، در گویش محلی به دزفیل و دسفیل تغییر نام داد و در نهایت دزفول جایگزین همه‌ی اسامی مختلف شد. دژ به معنای سنگر و سکوی دیده‌بانی است و دزفول یعنی دژ ساخته شده در کنار پل. به دزفول در  گذشته‌های دور«اندامیش» می‌گفتند و تا اواخر قرن سیزدهم، به همین نام شهرت داشت.

قدمت شهر دزفول به 5 هزار سال پیش بر می‌گردد و پایتخت عیلامیان بوده‌است. دزفول در زمان عیلامیان، سرآمد شهرهای مشرق زمین بوده‌است.

جاهای دیدنی دزفول

• پل قدیم دزفول

پل قدیم دزفول که به دژپل شهرت دارد، مهم‌ترین اثر تاریخی شهر دزفول است. این پل قدیمی، 1700 سال قدمت دارد. پل قدیمی دزفول، یکی از قدیمی‌ترین و استوارترین پل‌های جهان است که به دستور شاپور اول، پادشاه ساسانی و با به کارگیری ده‌ها هزار اسیر رومی، روی رودخانه دز، ساخته شد.

با توجه به اینکه، پل قدیم دزفول توسط ده‌ها هزار اسیر رومی ساخته شد، به آن پل رومی نیز می‌گویند.

پل قدیم دزفول، چهارده دهانه دارد و آب رودخانه از زیر آن عبور می‌کند. مصالحی که در ساخت پل قدیم دزفول استفاده شده، سنگ ساروج و آهک هستند در دوره حکومت «عضد الدوله دیلمی»، صفویان و پهلوی، این پل دوباره بازسازی شد. اما پایه‌های پل از دوران ساسانیان تا کنون برجای مانده‌است.

 

• موزه آب دزفول

یکی از جاهای دیدنی دزفول، موزه آب است. این موزه، در واقع آسیاب‌های آبی است که در بستر رودخانه قرار گرفته و در گذشته به عنوان بند و آسیاب از آنها استفاده می‌شده‌است.

قدمت آسیاب‌های آبی به دوران صفویه و قاجاریه بر می‌گردد. در ساخت آسیاب‌های آبی از مصالحی همچون قلوه سنگ رودخانه‌ای، آجر با ملات ساروج استفاده شده‌است. بازمانده این آسیاب‌ها در 3 بخش از رودخانه دز قرار دارند. به دلیل اهمیت آنها در سال‌های اخیر شهرداری دزفول به این مجموعه آسیاب‌های آبی، موزه آب دزفول می‌گویند.

آسیاب‌های آبی دزفول که به موزه آب شهرت دارند، با ارزش‌ترین جاذبه  تاریخی دزفول هستند. این آسیاب‌ها به فاصله‌ی کمی از پل قدیمی دزفول قرار دارند.

• آرامگاه یعقوب لیث صفاری

آرامگاه یعقوب لیث صفاری، یکی از جاهای دیدنی دزفول است که در 10 کیلومتری جاده دزفول-شوشتر در روستای «شاه آباد» قرار دارد. یعقوب لیث صفاری، فردی است که پس از ورود اسلام به ایران دوباره زبان فارسی را احیا کرده و به عنوان زبان رسمی کشور اعلام کرد.

آرامگاه یعقوب لیث صفاری، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی دزفول است که در میان خرابه‌های شهر جندی شاپور قرار دارد. وجود گورستانی با سنگ قبرهای باستانی در اطراف مقبره گواه بر قدمت این اثر دارد.

قدمت آرامگاه یعقوب لیث صفاری، به دوره سلجوقی تا قاجار بر می‌گردد. قدیمی‌ترین آثار تاریخی که در این بنا پیدا شده، مربوط به دوره سلجوقی است.

گنبد مخروطی شکل آرامگاه یعقوب لیث صفاری، یکی از بهترین نوع گنبدهای مخروطی استان خوزستان است.

• بازار دزفول

بازار دزفول در سال 1356 در فهرست آثار ملی ایران در آمد. این بازار که به بازار کهنه دزفول نیز نامیده می‌شود، عمری 200 ساله دارد. بازار قدیم دزفول، محل داد و ستد و تأمین نیازهای عشایر ییلاقات زاگرس و قشلاق خوزستان است.

این بازار چندین راسته دارد. راسته بازار آهنگران، بازار بزازان، بازار خراطان و بازار زرگران، بخشی از راسته بازار این منطقه است. مقبره «شیخ اسماعیل قصری» قدیمی‌ترین بنای حاضر در بازار قدیم دزفول است.

در این بازار شما، می‌توانید انواع صنایع دستی از قبیل خراطی (شامل ساخت شمعدانی و قلیان و…) کپو و کرتله‌بافی، گلیم‌بافی، سجاده‌بافی، ورشوسازی، طلاسازی و نمدمالی را تهیه کنید.

یکی از جاهای دیدنی دزفول، بازار قدیم دزفول است.

• رود دز دزفول

یکی از زلال‌ترین، پرآب‌ترین و زیباترین رودهای ایران، رود دز است، که از شمال وارد شهر دزفول شده و از وسط شهر عبور می‌کند و در شرق شوشتر به رود کارون می‌ریزد. آب زلال دز، سالانه گردشگران زیادی را برای بازدید از خود به این منطقه می‌کشاند.

تفریحگاه ساحلی کله علی، محبوب‌ترین تفریحگاه ساحلی کنار رودخانه دز، است.

• دره کول خرسون

دره‌ای عجیب در دزفول وجود دارد که گویی از داخل فیلم‌های سینمایی بیرون آمده‌است. این دره شگفت انگیز به دره کوه خرسون شهرت دارد. در این طبیعت خارق العاده، گاه دیواره‌ها به هم می‌رسند و تنها یک نفر می‌تواند از میانه آن عبور کند. وقتی این دره را تا انتها رفتید به رودخانه دز می‌رسید. از آنجا با شنا کردن و یا قایق سواری، می‌توانید به خشکی برگردید.

اگر به دنبال یک سفر متفاوت و هیجان انگیز هستید، به دره کول خرسون سفر کنید.

• تپه‌های باستانی چغامیش

چغامیش شهری بسیار قدیمی که قدمت آن به پیش از اختراع خط، حدود 34 قرن پیش از میلاد بر می‌گردد. شهر چغامیش نخستین مرکز در ایران است که خط و کتاب در آن رواج یافت. به شهر چغامیش دزفول، «شهری از سپیده دم تاریخ» می‌گویند.

تپه‌های ازرشمند چغامیش، گنجینه‌ای از تمدن عیلامیان، پارتیان و ساسانیان است که در حال حاضر در فهرست ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

 

• خانه تاریخی تیزنو

یکی از دیدنی‌ترین جاهای دزفول، خانه تاریخی تیزنو است. این خانه در محله «قلعه» واقع شده و نمونه کاملی از خانه‌های قدمی دزفول است. این خانه در دوران صفوی ساخته شده و در زمان قاجار و پهلوی تغییراتی به آن داده شده‌است.

یکی از قدیمی‌ترین خانه‌ها در محله، قلعه، خانه تاریخی تیزنو است.

• مسجد جامع دزفول

اولین و قدیمی‌ترین مسجدی که در دزفول ساخته شده، مسجد جامع دزفول است که در خیابانی هم نام با مسجد قرار دارد. معماری ساخت مسجد جامع از «کاخ ایوان کرخه» الهام گرفته شده و در قرن سوم هجری قمری احداث شده‌است. این بنا به صورت چهار ایوانی ساخته شده که قدمت این قسمت مسجد جامع دزفول به دوره صفوی باز می‌گردد.

بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مسجد این شهر، مسجد جامع دزفول است.

• کت‌های دزفول

کت‌های دزفول، آلونک‌های کوچکی هستند که در کنار رودخانه دز قرار دارند. این کت‌ها، دست ساز هستند و به صورت حفره‌های غار مانند هستند که برای فرار از گرما و همجواری در کنار رودخانه ساخته شده بودند. کت به زبان دزفولی به معنای حفره‌های غار شکل هستند که به عنوان پناهگاه خنک کننده در روزهای گرم سال استفاده می‌شدند.

در طول رودخانه دز، حدود 800 کت وجود دارد که در اندازه و مساحت‌های مختلف ساخته شده‌اند.

• آبشار شِوی

بزرگ‌ترین آبشار خاورمیانه، آبشار شوی است. آبشار شوی یکی از زیباترین آبشارهای ایران است و به آبشار «تله رنگ» نیز شهرت دارد. آبشار شوی به عنوان نخستین اثر طبیعی استان و سی و پنجمین اثر طبیعی کشور در فهرست میراث طبیعی و ملی کشور به ثبت رسیده‌است.

آبشار شوی، بزرگ‌ترین آبشار خاورمیانه، در مرز دو استان لرستان و خوزستان قرار دارد.

غذاهای دزفولی

اگر به دزفول سفر کردید، حتما از غذاهای سنتی این منطقه امتحان کنید. اُلوبیَ(سوپ لوبیا)، یتیمچه دزفولی، پرپراق (دلمه برگ انگور)، سیلون تخمر، شُله اَرده، آش شوت باقله‌سوز (پلو شویت باقلا سبز) با قرمه سبزی، حمیس بازنجون و نوشیدنی‌هایی چون شربت شیورون(خاکشیر)، شربت بیدمشک تخم شربتی، بخشی از غذاها و شربت‌های خوشمزه دزفولی است.

 

سوغاتی‌های دزفول

دزفول 5 سوغاتی مشهور دارد که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت:

1. کپوبافی

کپوبافی در واقع پیچیدن ساقه‌های نخل به دور ساقه‌های کرتک است. هنرمندان دزفولی، با کمک کپوبافی به ساخت انواع سبد، سینی، کاسه و... می‌پردازند.

2. قلم نی

قلم نی‌های دزفولی در میان خوشنویسان معروف هستند. این نوع قلم به دلیل رنگ ظاهر، نوع چرخش و حرکت آن روی کاغذ در میان خوشنویسان بسیار محبوب است.

3. خراطی

در بازار قدیم دزفول، یک راست به نام راسته خراطان وجود دارد. خراطی هنر شکل دادن و طراحی روی چوب است. محصولات خراطی بسیار متنوع هستند و از چوب درختان مختلف از جمله، «جغ»، زردآلو؛ اکالیپتوس، چنار، توت، کویره، ابریشم هندی استفاده می‌شود.

4. کلوچه دزفولی

یکی از سوغاتی‌های بسیار خوشمزه دزفول، کلوچه‌های آن است که از آرد سفید، زیره، روغن، کره، خرمای بدون هسته، شیر، زنجبیل، دارچین و خمیرمایه ساخته شده‌است.

5. ورشو

ورشو یا ژرمن سیلو، یک آلیاژ فلزی است که در زمان قاجار از آن به وفور، استفاده می‌شد و این بازار رونق بسیار خوبی داشت. امروزه این آلیاژ وارد کشور، نمی‌شود و در نتیجه کسب و کار این حرفه نیز محدود گشته‌است. اگر از بازار قدیم دزفول دیدن کردید، حتما از محصولات ورشوسازی دیدن کرده و از این هنر حمایت کنید.

 

سخن آخر

استان خوزستان علاوه بر منابع فراوان تولید نفت و گاز، از لحاظ تاریخی، نیز قدمتی بسیار کهن دارد و خطه بسیار پرباری از لحاظ آثار باستانی است. قدمت خوزستان، به 2700 سال پیش از میلاد مسیح بر می‌گردد.

شکل‌گیری تمدن عیلام در حدود 3000 پیش از میلاد مسیح در این منطقه انجام شد. سفر با تور به این منطقه دیدنی به شما کمک می‌کند تا با فراغ دل و بدون خستگی از مناظر دیدنی و زیبای آن دیدن کنید. در این سفر نیمه سخت، شما از دزفول، شهر باستانی دیدن خواهید کرد.

تور خوزستان آرندتور، یک سفر سه و نیم روزه است که با اتوبوس VIP سی و دونفره انجام می‌شود در این سفر، شما عازم 13 منطقه‌ی تاریخی و طبیعی خوزستان می‌شوید. درجه سختی این سفر 2 از 6 بوده و 5 وعده اصلی مهمان آرندتور خواهید بود. در این سفر نیمه سخت، شما از دزفول، شهر باستانی، دیدن می‌کنید و بخشی از جاذبه‌های تاریخی دزفول را از نزدیک تماشا خواهید کرد.