۱۵ تا از توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا

شهر بخارا در ازبکستان پیشینه‌ای تاریخی و غنی دارد و چون در سر راه جاده ابریشم قرار گرفته، شاهد اتفاقاتی عجیب و غریب بوده است. البته این شهر هنوز هم با ورود دنیای مدرن، بافت تاریخی خود را حفظ کرده؛ اما در هر حال زیبایی‌هایی دارد که باید آن‌ها را ببینید و اگر شد حتماً از نزدیک لمسشان کنید. بخارا در ازبکستان از معروف‌ترین شهرهای این کشور بوده و نام پنجمین شهر بزرگ ازبکستان را به خود اختصاص داده است. از شهرهای بزرگ فارسی‌زبان که بیشتر اهالی آن تاجیکستانی هستند و به همین دلیل به این شهر «تاجیک نشین» هم گفته می‌شود. این مطلب در ادامه به معرفی ۱۵ تا از توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا می‌پردازد.

تور ازبکستان

1-مقبره تاریخی سامانی‌ها

اولین جاذبه گردشگری و توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا، مقبره سامانی‌ها است. این مقبره متعلق به قرن ۹ میلادی بوده و آن را به دستور امیر اسماعیل ساسانی بنا کرده‌اند. جالب است بدانید که در تاریخ، شخص اسماعیل سامانی تحت عنوان اولین موسس ایالت‌های مرکزی در وسط منطقه آسیا معرفی شده. این مقبره جذاب و منحصربه‌فرد هم عنوان اولین بنا در آسیای میانه را به خود گرفته است که در ساخت آن از آجر استفاده کرده‌اند. نکته جالب توجه در ساخت این بنا آن است که این ساختمان تحت عنوان یک نماد و یا یک تزیین دکوری در شهر هم مورد استفاده بوده است.

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی ازبکستان {۲۰ جاذبه توریستی}

2-مناره بلندقامت کالیان

دومین بنای تاریخی و جذاب شهر بخارا مناره کالیان نام دارد که ارتفاعی برابر با ۴۷ متر داشته و ازجمله بناها و ساختمان‌های بسیار بلند بخارا محسوب می‌شود. مناره کالیان در قسمت شرقی شهر بخارا قرار دارد و ساخت آن متعلق به قرن ۱۱ میلادی است. این مناره را برای زائران مسلمان بنا کرده بودند تا در راه نمانند. البته کاربری آن در دوران پس از ساختش تغییر کرد و به یک برج دیده‌بانی برای زیر نظر گرفتن حرکات دشمن تبدیل شد.

3-مدرسه تاریخی عبدالعزیز خان

این مدرسه هم در شهر بخارای ازبکستان معماری زیبا و اصیلی دارد که در سال ۱۶۵۲ هجری قمری بنا شده است. مدرسه‌ای با سقفی رنگین‌کمانی و جذاب که به لحاظ تزئینات داخلی و معماری در نوع خود بی‌نظیر و منحصربه‌فرد است. در روزگاری که این مدرسه در شهر بخارا ساخته شد، قرار بود که بی‌تکلف و ساده باشد؛ اما اگر این مدرسه همچنان امروز هم مطرح و شاخص است به دلیل سبک معماری جذاب، کاشی‌کاری‌های رنگارنگ و چشم‌نواز و تزیینات داخلی متفاوت آن است. در میان نقوشی که بر دیوارها و در بنای مدرسه می‌بینید یک اژدهای چینی هم حضور دارد که در کنار سایر زیبایی‌ها و ظرافت‌های به کار برده شده در بنای اصلی، باعث شده که مدرسه عبدالعزیز خان به یکی از توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا و یکی از برجسته‌ترین بناها در آسیای مرکزی تبدیل شود.

بیشتر بخوانید: سوغات ازبکستان چیست؟

4-مجموعه باشکوه لب حوض

جاذبه تاریخی دیگر در شهر بخارا مجموعه لب حوزه است. بد نیست بدانید که در دوره‌های گذشته در این شهر بیشتر از صدها حوض وجود داشته که آب شرب این شهر را تأمین می‌کردند. متأسفانه در حال حاضر تعدادی از این حوض‌ها خراب شده‌اند و تعداد حوض‌های باقیمانده جزء آثار تاریخی محسوب می‌شوند. مجموعه لبه حوض را شخص «نادر دیوان بیگی» که وزیر وقت در شهر بخارا بود، بنا کرده است. عمق حوض تقریباً ۵ متر، عرض آن ۳۶ متر و طول آن ۴۶ متر تخمین زده شده است. این حوض را در بین قرن‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی بنا کردند. جالب است بدانید که این حوض در اطراف خود بناهای زیبا و معروفی دارد که در حال حاضر تبدیل به یک منطقه و مجموعه تاریخی در شهر بخارا شده‌اند.

5-مدرسه زیبای چهار مناره

یکی دیگر از توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا که قصد معرفی آن را داریم مدرسه چهار مناره است که همانند اسمش دقیقاً از ۴ مناره تشکیل شده. این مدرسه در قسمت شمال شرقی شهر بخارا قرار گرفته و متعلق به قرن ۱۷ میلادی است. ناگفته نماند که مدرسه چهار مناره در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی قرار گرفت؛ اما هنوز هم یک بنای تاریخی و جذاب به حساب می‌آید که باغ و حیاطش از جاذبه‌های اصلی آن محسوب می‌شوند.

6-ارگ بخارا

ارگ بخارا قلعه‌ای بسیار بزرگ است که در مرکز شهر بخارا قرار دارد. این بنا تا زمان سقوطش در سال 1920 توسط روس‌ها به عنوان قلعه مورد استفاده بوده ‌است. امروزه ارگ بخارا یک جاذبه گردشگری برای شهر بخارا است و تاریخچه‌اش در آثارخانه آن به نمایش درآمده‌ است. برج و باروی ارگ بزرگ‌ترین بنای خشتی بخارای امروز است. ارگ طرحی ذوزنقه‌ای دارد. محیط دیوار خارجی 789.6 متر است و مساحتی بالغ بر 3.96 هکتار را در برمی‌گیرد. بلندی دیواره‌ها بین 16 تا 20 متر متغیر است.

ورودی شاهانه با دو ستون زیبای سده هجدهمی تزئین شده است. بخش‌های زیرین برج‌ها به اتاق‌ها و تراس‌ها مرتبط می‌شوند. یک سراشیبی نرم ما را به یک درگاه متحرک می‌رساند و یک راهروی سرپوشیده که به مسجد جامع ختم می‌شود. راهروی سرپوشیده ارتباط با انبار‌ها و زندان‌ها را فراهم می‌کند. در مرکز ارگ مجموعه بزرگ و پیچیده‌ای از بناها وجود دارد که زیباترین آن‌ها بنای مسجد چهل دخترون است.

7-مدرسه نادر دیوان بیگی

مدرسه نادر دیوان ‌بیگی بخشی از مجموعه معماری لب حوض و یکی دیگر از توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا است. سازه مدرسه و همچنین خانقاهی که در نزدیکی آن جای دارد به اسم وزیر نامداری که دستور ساخت این مکان را داده نام‌گذاری شده‌ است. وزیر نادر در دربار یکی از نیرومندترین فرمانروایان دودمان اشترخانی، امام ‌قلی‌ خان که در سال‌های 1611–1642 در بخارا فرمان میراند، کار می‌کرد. کابینه امام ‌قلی‌ خان یکی از پایدارترین و کمابیش آرام‌ترین کابینه‌ها در تاریخ اشترخانیان بخارا بود. در این دوره فرمانداران نه تنها به جنگ‌های پیوسته، بلکه به شهرسازی نیز توجه داشتند.

در آغاز نادر دیوان‌ بیگی دستور داد خانقاه بسازند و بعدها کاروانسرایی به آن افزوده‌ شد، ولی در آیین گشایش، امام ‌قلی ‌خان گفت که کاروانسرا برای نشان دادن شکوه خداوند ساخته شده ‌است، پس وزیر ناچار شد آن مدرسه را بازسازی کند. مدرسه نادر دیوان ‌بیگی به سبکی که برای همه سازه‌های تاریخی مسلمانان آسیای میانه معمول است، آذین شده ‌است. با این همه از نگاره‌های پرندگان، جانوران و انسان - خورشید نیز در آذین آن استفاده شد که چنین کاری برای سازه‌های اسلامی معمول نبود.

8-آرامگاه چشمه ایوب

آرامگاه چشمه ایوب در نزدیکی آرامگاه اسماعیل سامانی در بخارا قرار دارد. بر پایه افسانه‌ای، ایوب از این مکان دیدن کرد و با کوبیدن عصا خود به زمین چشمه‌ای ساخت. آب این چاه هنوز پاک است و شفابخش شمرده می‌شود. اگر به تاریخ ساخت آرامگاه چشمه ایوب نگاه کنیم، این ساختمان دربرگیرنده 3 بخش است که در 3 دوره گوناگون ساخته شده ‌است. گورخانه، بخش نخست آرامگاه در سده دوازدهم در دوران ارسلان ‌خان فرمانروای دودمان قرا‌خانیان ساخته شده ‌است. به فرمان ارسلان‌ خان روی گور، یک آرامگاه باشکوه و زیبا ساخته شده و بالای چاه با ایوان پوشیده شده ‌است.

بر اساس نوشته روی دیوار گورخانه، بخش دوم آرامگاه در دوران امیر تیمور ساخته شده: «این ساختمان در دوران فرمان‌ فرمایی امیر تیمور گورکانی، سلطان فرارود و خراسان ساخته شده ‌است.» بخش سوم آرامگاه در سده شانزدهم در دوران شیبانیان ساخته شده ‌است. روی هر از یک ساختمان‌ها گنبدهای جداگانه جای دارد. آرامگاه چشمه ایوب در میانه یک گورستان کوچک و باستانی جای گرفته و طی سالیان زیان‌های فراوانی دیده است.

9-حوض لیابی

حوض لیابی در بخارا مجموعه‌ای متشکل از سه ساختمان است که در شمال آن مدرسه Kukeldash در غرب، مدرسه khanaka و در شرق آن مدرسه دیوان بیگی قرار دارد. مدرسه Kukeldash به عنوان بزرگ‌ترین مدرسه در بخارا معروف است.

10-مسجد بالا حوض

در نزدیکی ارگ قدیمی، مسجدی با ایوانی باز در مقابل یک استخر قرار دارد که از توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا محسوب می‌شود. مسجد بالا حوض در زمان آخرین امیر بخارا در اوایل قرن ۲۰ ساخته شد و امیر بخارا از میدان ارگ عبور می‌کرد تا برای نماز جمعه به مسجد برسد. مسجد بالا حوض دارای ۲۰ ستون است و اهالی بخارا معتقدند که اگر انعکاس کامل از تمام بیست ستون را در آب ببینید، به خاطر تقدس عدد ۴۰، خوش شانسی نصیب شما خواهد شد.

11-کاخ ستاره ماه خاصه

کاخ ستاره ماه خاصه نام کاخی تابستانی در 4 کیلومتری شمال بخارا است که توسط امیران سلسله مینگیتی از سلسله ترک و مغول در اواسط قرن نوزدهم ساخته شده است. ساخت کاخ در اواسط قرن نوزدهم در زمان امیر نصرالله خان آغاز شد و تا زمان سلطنت امیر علم خان آخرین امیر بخارا ادامه یافت. قسمت اصلی این کاخ را امیر مظفرخان برای همسرش که ستاره ماه خاصه نام داشت، ساخت. در ساخت کاخ تاثیرات بسیاری از عناصر و مظاهر معماری ایرانی گرفته شده است.

12-آرامگاه چهاربکر

آرامگاه چهاربکر در محل دفن احتمالی ابوبکر سعید ساخته شده است که در سال 360 بر اساس تقویم اسلامی در مقبره مقدس گورستان مقبره‌های خانوادگی ظاهر شد، حیاط‌های صحن ساخته شده با دیوارهایی محصور شده است. در سال 1858 عدل‌ الان دوم، برای قدردانی از حمایت و کمک در هنگام به سلطنت رسیدن، شروع به ساخت مجموعه ساختمان‌ها (خوناقو و مسجد) برای شیوخ جویبارسک در نزدیکی مقبره جدشان کرد که جاده بخارا را به چهاربکر متصل می‌کرد.

گورستان به توسعه خود ادامه داد و مرکز مرکب جدید آن به ساختمان‌های خوناقو و مسجد تبدیل شد که در دو مرحله حجره‌ای بین آن‌ها ساخته شد. تمام سازه‌های این مجموعه در بالای محل دفن خانوادگی شیوخ جویبارسک ساخته شده است. سرانجام، این بنای یادبود در آغاز قرن بیستم توسعه می‌یابد، زمانی که مناره کوچکی در منطقه قبل از ساخت و سازهای اولیه ساخته شد.

13-مجموعه بناهای شیخ بهاءالدین

شیخ بهاءالدین یا بوهوت الدین مؤسس فرقه نقشبندیه بود و حامی معنوی والیان بخارا به شمار می‌رفت. وی در سال 1389 درگذشت. به همین دلیل است که گورستان او که متعاقباً بر سر مزار او ساخته شد، همیشه ارجمندترین قبر در ازبکستان بوده و هست و شهرت آن به سایر کشورهای اسلامی رسیده است. این مجموعه جزء میراث جهانی یونسکو ثبت شده و یکی دیگر از توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا محسوب می‌شود. همچنین نام باستانی این آبادی با نام کسری آریفون شناخته می‌شود.

14-مسجد مغاک کورپه

مسجد مغاک کورپه مسجدی تاریخی در بخارای ازبکستان است که در سال 1637 ساخته شده است. این مسجد در مرکز تاریخی بخارا در حدود 250 متری جنوب غربی پای کلان و 10 متری باختر گنبد بازرگانی طاق تلپک ‌فروشان جای دارد. این مسجد با نام مرکز تاریخی بخارا بخشی از میراث جهانی یونسکو است.

مسجد مغاک کورپه دارای پلانی مستطیل شکل به ابعاد 15×24 متر مربع است. همچنین دو طبقه دارد که طبقه پایین آن از یک راه‌پله پایین بوده و تقریباً کاملاً زیر زمین است. ازاین‌رو نام مسجد مغاک به معنای گودال نیز هست.

15-آرامگاه سیف‌الدین باخرزی و بیان قلی خان

آرامگاه سیف‌الدین باخرزی و بیان قلی خان مقبره‌هایی هستند که برای سیف‌الدین باخرزی شیخ خراسانی و بیان قلی خان حاکم جغتای خان ساخته شده است. این آرامگاه‌ها در روستایی به نام فتح‌آباد واقع شده‌اند. در بخارا در قرون وسطی، در گذشته یک مجموعه مذهبی بزرگ وجود داشت. خاستگاه این مجموعه آرامگاه سیف‌الدین باخرزی بوده است.

سخن پایانی

شاید شهر بخارا در حال حاضر چندان معروف نباشد؛ اما بد نیست بدانید که سفر به ازبکستان و بازدید از توریستی‌ترین جاهای دیدنی بخارا می‌تواند یکی از جذاب‌ترین و متفاوت‌ترین خاطرات سفر شما به کشورهای آسیایی و شهرهای جذاب آن‌ها باشد. در هر حال بخارا هم مانند سایر نقاط جهان جاذبه‌های گردشگری، تاریخی، طبیعی و فرهنگی فراوانی دارد که تا در این شهر حضور پیدا نکنید و از نزدیک با چشمان خود آن‌ها را مشاهده نکنید، شاید باور کردنشان برای شما سخت باشد. جاذبه‌هایی از جنس تاریخ و گذر بی‌رحمانه زمان بر پیکر شهر و مردمانش که تاثیر فراوانی بر آثار به‌جامانده گذاشته است.