معرفی کامل کاخ آپادانا

نام آپادانا به گونه‌ای از تالارهای ستون‌دار در ایران باستان گفته می‌شود. دو نمونه مهم کاخ آپادانا در ایران وجود دارد که هر دو در سطح زیادی تخریب شده‌اند. یک نمونه در تخت جمشید و دیگری در شوش است. کاخ آپادانای شوش در تور خوزستان در محوطه تاریخی شوش قرار دارد که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این کاخ که از باشکوه‌ترین آثار دوران هخامنشی بوده، اکنون فقط نشانه‌هایی از آن شکوه و عظمت را در خود دارد. همان نشانه‌ها نیز گردشگران بسیاری را هر ساله به سمت خود کشانده است تا تکه‌های به جا مانده از تاریخ را از نزدیک ببینند.

کاخ آپادانا از آغاز تا اکنون

نام شوش دانیال را حتما شنیده‌اید. این شهر باستانی به نام سوزیانا نیز شناخته شده است. در تاریخ این شهر از حدود 2700 سال پیش از میلاد مسیح پایتخت ایران بوده است. از زمان تمدن عیلامیان تا دوران هخامنشیان که سرانجام با حمله اسکندر مقدونی این داستان به پایان رسیده است.

ساخت کاخ آپادانا

در حدود سال‌های 515 تا 521 پیش از میلاد مسیح، به فرمان داریوش بزرگ، ساخت کاخ آپادانا بر روی بقایای عیلامیان در شوش شروع شد. این کاخ به عنوان مقر اصلی داریوش اول و مکانی برای اقامت زمستانی خاندان پادشاهی بود. در طول سال‌ها، بارها کاخ آپادانا در شوش دچار حریق یا تخریب و هربار بازسازی شد.

بر اساس کتیبه‌ کشف‌شده در حفاری‌های کاخ از داریوش بزرگ، چیزی شبیه به گودبرداری امروزی، دستوری بوده که او به معماران و کارگران کاخ داده است. بر اساس این کتیبه، داریوش اول خواسته بود که برای پی‌های کاخ، زمین به اندازه خوبی گود شود و سنگ‌های مرغوب را از روستای ابیراد در ایلام به شوش بیاورند.

معماری کاخ آپادانا

در زمان ساخت کاخ از خشت با نمای آجر استفاده شد و ستون‌ها را با سنگ ساختند. دیوارهای داخلی کاخ با آجر لعاب‌دار پوشانده و نقش‌هایی بر آن نگاشته شد. نقش شیر بالدار، سربازان گارد جاویدان و گل نیلوفر آبی از این دسته از نقش‌ها بودند. در حفاری‌ها بسیاری از این نقوش کشف‌شده از ایران خارج شد.

بنای کاخ زیبای آپادانا کوشک‌مانند بوده است. این بنای کوشکی ۳ ایوان داشته است. این سه ایوان با ستون‌هایی در سه جبهه شمالی، شرقی و غربی ساخته شده‌ بودند. تالار مرکزی کاخ 36 ستون مدور داشته که سرستون‌ها به شکل کله‌های دو گاو شاخ‌دار و پایه‌ها با نقش‌هایی از گل نیلوفر آبی طراحی شده بودند.

چه در حفاری‌ها یافت شد؟

در حفاری‌های کاخ آپادانا ۱۱۰ اتاق و تالار و 6 حیاط کشف شد. راهرویی نیز کشف شد که مجموعه داخلی را به بخش شمالی کاخ متصل می‌کرد. مساحت تمامی بنا با آنچه کشف شد ۱۰۴۳۴ متر تخمین زده شد. مشخص شد که کاخ دارای دروازه، تالار بار‌عام، تالار پذیرایی و حرمسرا بوده است. از میان شش حیاط، سه حیاط بزرگ‌تر در محور شرقی و غربی کاخ و سه حیاط کوچکتر در بخش شمالی کاخ بوده است. این حیاط‌ها به تهویه و نور اتاق‌ها کمک می‌کردند.

کاخ آپادانا چه زمانی کشف شد؟

در میان سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ شمسی، کاخ آپادانا در حفاری‌ها از زیر خاک بیرون آمد. و ۷۰ سال بعد در فهرست آثار ملی ایران  به ثبت رسید. روایت و دست‌نوشته‌ای از حفاری فرانسوی‌ها نیز موجود است که نشان می‌دهد قسمتی از مجسمه‌ها سال‌ها قبل‌تر پیدا و برده شده و متأسفانه تخریب هم صورت گرفته است.

از کاخ آپادانا چه ماند؟

امروزه از آن معماری باشکوه هیچ چیز به‌جا نمانده است جز زیرستون‌های کاخ. آنچه در حفاری‌ها بر سر این کاخ پرشکوه آمد، جنگ با آن نکرد. همان‌طور که گفتیم بخشی از کاخ در حفاری فرانسوی‌ها برده و به تاراج برده شد. بخش‌های مهمی از کاخ نزدیک به ۱۰۰ سال پیش در حفاری که فرانسوی‌ها انجام دادند برداشته به موزه لوور برده شد. تنها تعدادی از سرستون‌ها در موزه شوش مانده است.

البته چیزهایی هم مانده است که فرانسوی‌ها با خود نبرده‌اند. همچون سرستون که گفته شد، آنچه مانده در موزه شوش نگهداری می‌شود. کتیبه‌ای سفالی از یک مرد کمان‌دار در موزه شوش موجود است. این کتیبه نزدیک به پنج متر ارتفاع دارد. آنچه بر روی کتیبه می‌توان دید نقش چند سرباز هخامنشی است که بسیار زیبا طراحی شده‌اند.

پایان قصه کاخ آپادانا

روایت‌های بسیاری از پایان کاخ آپادانا وجود دارد. برخی مورخان معتقدند که این کاخ همچون تخت جمشید بعد از حمله اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و از میان رفت. روایت دیگری هم وجود دارد که اسکندر پس از فتح ایران خانواده سلطنتی یعنی مادر، زن و دختران داریوش سوم را به این کاخ آورد. سپس به هندوستان رفت و پس از بازگشتش بازگشتش مراسم عروسی خود را در آن‌جا برگزار کرد.

در نهایت تاریخ دقیق تخریب شدن و به زیر خاک رفتن کاخ آپادانا مشخص نیست. اما پس از حفاری‌ها و در حال حاضر، آنچه از آپادانا کشف شده در موزه‌های خارجی و داخلی همچون موزه لوور پاریس قرار دارد. اما بناهایی هنوز در محوطه تاریخی شوش برای بازدید گردشگران موجود است.

کاخ آپادانا کجاست؟

از آنجایی که این مقاله درباره کاخ آپادانای شوش است. باید به استان خوزستان در ایران برویم و سفر به شوش داشته باشیم. از اندیمشک تا شوش ۴1 کیلومتر، از دزفول تا شوش 33 میلومتر و از اهواز تا شوش 117 کیلومتر فاصله است. خیابان رجایی در شهر شوش مسیری است که با دنبال کردن تابلوها ما را به این سایت گردشگری چندصد ساله می‌رساند. به مکانی از به‌جامانده‌های تمدن در شهر باستانی شوش و آنچه از کاخ آپادانا باقی مانده است.

زمان بازدید از کاخ آپادانا

در تمامی روزهای هفته به ‌جز یکشنبه‌ها از ساعت 8 صبح تا 5 عصر می‌توان از این کاخ بازدید کرد. روزهای یکشنبه نیز امکان بازدید هست، فقط ساعت آن متفاوت است. یعنی از 8:15 صبح تا 4 عصر. به عنوان ورودی مبلغی جزئی یعنی پنج هزار تومان از گردشگران گرفته می‌شود که البته این مبلغ برای گردشگران خارجی پنجاه هزار تومان است.

بهترین فصل برای گردشگران

خوزستان دارای آب و هوای گرم و خشک است که این قاعده برای شهر شوش نیز صدق می‌کند. در روزهای تابستان در این منطقه درجه گرمای هوا بسیار بالا می‌رود و تحمل آن بسیار سخت می‌شود. در ماه‌های اول فصل‌های بهار و از اواخر پاییز و سپس زمستان دمای هوا برای رفتن به خوزستان مناسب‌تر است.

دقیق‌تر می‌توان گفت که بهترین آب‌ و هوا برای سفر به شوش از اوایل دی ماه است تا اوایل خرداد ماه. اما در همین ماه‌ها نیز به هنگام بازدید از محوطه، آب آشامیدنی، کلاه و عینک آفتابی یادتان نرود.

بیشتر بخوانید: بهترین زمان سفر به خوزستان

جاذبه‌های نزدیک کاخ آپادانا

همان‌طور که پیشتر گفتیم کاخ آپادانا در یک سایت تاریخی قرار دارد. این محوطه مجموعه‌ای از آثار تاریخی چون چغازنبیل و آرامگاه دانیال نبی را در خود جایی داده است که افراد بسیاری از عاشقان تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین را به سمت خود جذب می‌کند. قلعه شوش نیز یکی دیگر از این زیبایی‌هاست که در نزدیکی بقایای کاخ آپادانا قرار دارد.

این قلعه 100 سال عمر دارد و به قلعه فرانسوی‌ها نیز شهره است. دلیلش هم این است که درواقع این قلعه در دوره قاجار توسط فرانسوی‌ها و با آجرهای به جا مانده از کاخ آپادانا ساخته است. اشیای ارزشمندی که از این قلعه یافت شده نیز در موزه شوش نگهداری می‌شوند.

کلام آخر

گذشته شکوهمند ایران همیشه یادآور تمدن‌های بزرگ و زندگی‌هایی است که تنها نشانه‌هایی از آن برای ما ایرانیان باقی مانده است. هخامنشیان سرآمد این شکوه و تمدن بوده‌اند. کتیبه‌های به جا مانده از آن روزها و منشور کوروش کبیر تنها اسناد به جا مانده نیستند. آنچه از معماری این تمدن‌های کهن در سرزمین زیبای ما به جا مانده یادآور همان بزرگی و شکوه است. کاخ آپادانا و بقایای مانده از آن یکی از این یادگاری‌هاست. از همین رو در این مقاله از تاریخ و نمای این کاخ باشکوه گفتیم تا گردشگران و افراد مشتاق با جزییاتی از آنچه بر گوشه‌ای از ایران رفته است آشنا شوند.