13 نکته‌ی جالب و شنیدنی درمورد حرم امام رضا (ع)

تور مشهد

ما در وبلاگ آرندتور، قصد داریم، این بار در مورد تاریخچه حرم مطهر امام رضا با شما صحبت کنیم. همه‌ی ما شاید بارها به این بارگاه ملکوتی در شهر مشهد، مشرف شده باشیم، اما از تاریخچه‌ی آن اطلاع دقیقی نداشته باشیم و ندانیم که چگونه این حرم ساخته شده‌است؟ یا قدیمی‌ترین مسجد حرم امام رضا (ع)، کدام است؟ مساحت حرم امام رضا چقدر است و یا نخستین بنای حرم مطهر کدام است؟ پس با ما همراه باشید تا اطلاعات جدیدی کسب کنید!

 

محل دقیق دفن امام رضا (ع) کجاست؟

قبل از اینکه در مورد نخستین‌های حرم صحبت کنیم، بهتر است ابتدا بدانیم، مدفن امام رضا(ع) کجاست؟ مدفن امام هشتم (ع) حدود 5 متر، پایین‌تر از ضریح قرار دارد و در اثر خیابان کشی و...، اطراف حرم و قبر شریف گودبرداری شده‌ و دور آن دیوار چیده شده‌است. ضریحی که برای زیارت به دیدار آن می‌روید، هم راستا با محل دفن و هم سطح با رواق‌ها و صحن‌ها ساخته‌‌ شده‌است.

 

نخستین بنای مطهر امام رضا، چه موقع ساخته شد؟

وقتی وارد بارگاه ملکوتی امام رضا می‌شویم، با خود فکر می‌کنیم، این عظمت و شکوه، اولین بار، چگونه به وجود آمده‌است؟ تاریخ دقیق شهادت امام رضا (ع) مشخص نیست، اما گفته شده در تاریخ 202 یا 203 هجری قمری توسط مأمون عباسی اتفاق افتاده و بدن مطهر ایشان، در کنار قبر هارون‌الرشید به خاک سپرده شده‌است.

در حقیقت اولین بنای مطهر امام رضا (ع)، همان بقعه‌ی هارون‌الرشید است که در روستای «سناباد» قرار داشته‌است. اما اگر بخواهیم در مورد نخستین بنایی که پیرامون مرقد امام رضا (ع) ساخته شده صحبت کنیم؛ باید بگوییم در دوره سامانیان ساخته شده‌است.

حرم امام رضا (ع)، در سال 1310 خورشیدی به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسید.

نخستین سنگ مزار امام رضا (ع) مربوط به چه موقع است؟

روی مزار امام رضا (ع) تاکنون 3 سنگ مزار قرار گرفته که به ترتیب در مورد آنها صحبت خواهیم کرد:

• اولین سنگ مزار امام رضا (ع)، در قرن ششم هجری و از جنس مرمر ساخته شد. این سنگ باارزش به ابعاد 40*30 سانتی‌متر ساخته شده و هم اکنون در موزه‌ی حرم نگهداری می‌شود.
• دومین سنگ مزار، در سرداب قرار دارد و جنس آن از سنگ سفید مرمر آهکی بوده و به ابعاد 40*60 سانتی‌متر ساخته شده‌است.
• سومین سنگ مزار، به رنگ سبز بوده و در طبقه‌ی هم‌کف قرار دارد. این سنگ مزار، به ابعاد 2.20*1.10 متر ساخته شده و در سال 1379 خورشیدی، همزمان با نصب ضریح پنجم مقبره، روی مزار گذاشته شد.
  
  

حرم امام رضا (ع)، بعد از مسجد‌الحرام و مسجد‌النبی یکی از مهم‌ترین بناهای مذهبی مسلمانان است.

نخستین گنبد حرم امام رضا (ع)، چه موقع ساخته شده‌است؟

اولین گنبد حرم مطهر امام رضا (ع)، در دوره سلجوقیان و به فرمان «محمد خدابنده» ساخته شد. جنس این گنبد از کاشی‌های باکیفیت بوده و مقرنس‌های آیینه‌کاری شده‌ی آن تا به امروز باقی‌مانده‌است.

در دوره شاه طهماسب صفوی، در سال 932 هجری قمری، بدون آنکه در ساختار بنا تغییری ایجاد کنند، آجرهای به کار رفته در آن را با خشت‌هایی از جنس طلا تعویض کردند.

 

نخستین ضریح حرم امام رضا (ع) چه موقع، ساخته شد؟

می‌دانید، اولین ضریح امام رضا (ع) در چه دوره‌ای ساخته شده و تا به حال، حرم امام رضا، چند ضریح داشته‌است؟ تاکنون 5 ضریح برای حرم امام هشتم ساخته شده‌ که در ادامه، در مورد تاریخچه هرکدام از آنها با شما صحبت خواهیم کرد:

1.     اولین ضریح حرم امام رضا(ع)، در دوران صفویه و به دستور «شاه طهماسب صفوی» از جنس چوب و با تزییناتی از طلا و نقره ساخته شده‌است. این ضریح در موزه‌ی مرکزی آستان قدس نگهداری می‌شود.

2.     ضریح دوم حرم امام رضا(ع)، توسط نوه نادرشاه، «شاهرخ میرزا» از جنس یاقوت و زمرد ساخته شد. این ضریح در زیر ضریح چهارم قرار داشته و در سرداب نگهداری می‌شود.

3.    ضریح سوم حرم امام رضا(ع) به صورت ورقه‌های طلاکوبی شده در دوران «فتحعلی شاه» به ابعاد 3*4 متر ساخته شد. این ضریح به دیلی پوسیدگی پایه‌هایش در سال 1338 حورشیدی به موزه حرم مطهر داده شد؛ می‌توانید برای بازدید آن به موزه‌ی حرم بروید.

4.    ضریح چهارم حرم امام رضا(ع)، در سال 1338 خورشیدی روی ضریح دوم نصب شد. این ضریح به مدت 41 سال استفاده شد. جنس ضریح چهارم، از طلا و نقره بوده و به نام شیر و شکر شهرت داشت، در سال 1379 خورشیدی، ضریح چهارم به موزه آستان قدس انتقال یافت.

5.    ضریح پنجم حرم امام رضا(ع)، 12 تن وزن داشته و از فولاد و چوب گردو ساخته شده‌است.

ساخت ضریح پنجم امام رضا (ع)، 7سال ساخت زمان برد. این ضریح در طبقه‌ی هم‌کف قرار دارد.

قدیمی‌ترین مسجد حرم امام رضا چه نام دارد؟

قدیمی‌ترین مسجد حرم امام رضا (ع)، مسجد بالاسر است که اغلب زائرین پس از زیارت حرم وارد آن می‌شوند. مسجد بالاسر به ابعاد 8*4.5*10 متر ساخته شده و دارای ازاره‌هایی مرمرین و کاشی‌کاری‌های زیباست. این مسجد در سمت غرب ضریح امام رضا (ع) قرار دارد.

یکی دیگر از مساجد مشهور حرم امام رضا (ع)، مسجد گوهرشاد است که در قرن نهم هجری در دوره تیموری ساخته شده‌است. نام مسجد گوهرشاد از اسم همسر «شاهرخ تیموری» گرفته شده و ساخت آن،  12 سال زمان برده‌است. این مسجد، در صحن جنوبی حرم قرار دارد.

 

مساحت حرم امام رضا (ع) چقدر است؟

حرم مطهر، در گذشته مساحتی برابر با 12 هزار مترمربع داشت. اما امروزه مساحت آن به حدود یک میلیون مترمربع رسیده‌است. این بنا، یکی از بزرگ‌ترین اماکن مذهبی جهان است.  

مسجد گوهرشاد، یکی از مهم‌ترین و پربازدیدترین مساجد ایران است که به دستور همسر شاهرخ تیموری، «گوهرشاد بیگم»، ساخته شده‌‌است.

حرم امام رضا(ع)، چند صحن دارد؟

تا به حال وقتی در صحن‌های حرم امام رضا (ع) قدم می‌زنید، با خود فکر کرده‌اید که حرم به این بزرگی، چند صحن دارد؟! بارگاه امام رضا (ع)، 9 صحن دارد که بزرگ‌ترین آن، حرم آستان قدس رضوی است که در جنوب آن قرار دارد. سایر صحن‌های حرم عبارتند از: صحن آزادی، صحن انقلاب، صحن جمهوری اسلامی، صحن قدس، صحن غدیر، صحن کوثر، صحن هدایت و صحن امام خمینی (ره). باشکوه‌ترین صحن حرم امام رضا (ع)، صحن انقلاب اسلامی است که در آن پنجره پولادی و سقاخانه نادری قرار دارد.

 

از رواق‌های حرم مطهر امام رضا (ع)، چه می‌دانید؟

حرم مطهر 26 رواق دارد که بزرگ‌ترین آن، رواق امام خمینی است. رواق امام خمینی، وسعتی برابر با 6300 مترمربع دارد. برخی از رواق‌های حرم عبارتند از: دارالسیاده، دارالحجه، دارالمرحمه، دارالاجابه، دارالحفاظ، دارالشکر، دارالسعاده، دارالولایه، دارالکرامه و دارالسرور!

رواق به فضاهای محصور و بسته پیرامون حرم گفته می‌شود که سقف نیز دارند.

حرم مطهر رضوی، چند مناره دارد؟

حرم مطهر امام رضا (ع)، دوازده مناره دارد. 2 مناره‌ با روکش طلا در نزدیکی گنبد و مقابل آن، به صورت قرینه وجود دارند که قدیمی‌ترین مناره‌های حرم هستند. مناره‌ها تا قرن ششم هجری قمری به صورت انفرادی ساخته می‌شدند؛ اما بعد از آن ساخت مناره‌ها به صورت دوتایی شد. مناره‌ی کنار گنبد، در قرن ششم هجری ساخته شده و قدیمی‌ترین مناره است که در کنار گنبد به ارتفاع 40.5 متر قرار دارد.

 

نخستین مرمت‌کاری و کاشی‌کاری حرم مطهر در چه موقع انجام شده‌است؟

دختر خواهر سلطان سنجر در قرن ششم هجری قمری، ازاره‌های حرم را با بهترین کاشی به نام سنجری تزیین کرد. این ازاره‌های زیبا هنوز  در حرم وجود دارند. علاوه براین در قرن هفتم 2 محراب برای حرم ساخته شد، که هم اکنون در موزه حرم آستان قدس رضوی نگهداری می‌شوند.

در سال 515 هجری قمری «امیر عمادالدوله» بارگاه امام رضا (ع) را مرمت کرد.

مقبره کدام بزرگان و افراد مشهور در اطراف حرم امام رضا (ع)، قرار دارد؟

در اطراف بارگاه امام هشتم، افراد مشهوری دفن شده‌اند که برخی از آنها عبارتند از:

• پیر پالان‌دوز

در شمال شرقی بارگاه امام هشتم، آرامگاه شیخ محمدعارف عباسی معروف به پیر پالان‌دوز وجود دارد.

• شیخ طبرسی

در قسمت شمال حرم مطهر، آرامگاه فضل بن حسن طبرسی، مشهور به شیخ طبرسی قرار دارد.

• شیخ بهایی

مقبره شیخ بهایی در ضلع شمالی صحن امام خمینی است. این مقبره در رواقی به وسعت 102 مترمربع قرار دارد.

• شیخ حر عاملی

آرامگاه شیخ حر عاملی، نویسنده کتاب مشهور وسائل‌الشیعه، در شمال شرقی صحن انقلاب اسلامی قرار دارد.

• شیخ حسنعلی اصفهانی، مشهور به نخودکی

شیخ حسنعلی اصفهانی مشهور به نخودکی در صحن انقلاب، در جنب ایوان شاه عباس در مقابل غرفه‌ای که در غرب آن قرار دارد، روبروی پنجره پولادی دفن شده‌است.

• علامه محمد تقی جعفری

مقبره علامه محمد تقی جعفری در رواق «دارالزهد» حرم مطهر قرار دارد.

• شیخ جعفر مجتهدی

شیخ جعفر مجتهدی، از عارفان شیعه در صحن آزادی قبل از کفشداری 7 دفن شده‌است.

 

حرم امام رضا (ع) به چه اسامی شهرت دارد؟

حرم امام رضا (ع)، 14 نام مختلف دارد که عبارتند از:

1. آستان ملائک پاسبان
2. ارض اقدس
3. بقعه مبارکه
4. حرم مطهر
5. روضه رضویه
6. روضه مقدسه
7. روضه منوره
8. عتبه عالیه
9. قبله هفتم
10. کعبه آمال
11. مرقد ملکوتی
12. مرقد منور
13. مضجع شریف
14. معین الضعفا

 

سخن آخر

در این مطلب سعی کردیم، به برخی از سوال‌هایی که ممکن است، در بازدید از این مکان متبرک، ذهن شما را درگیر کند، پاسخ دهیم. چنانچه با خواندن این مقاله، دلتان هوای حرم امام هشتم شیعیان، امام رضا (ع) کرده‌است؛ کافی است در تور مشهد آرندتور ثبت نام کنید. البته بهتر است قبل از سفر مقاله‌ی « از سیر تا پیاز درباره شهر مشهد» را بخوانید تا در مشهد، علاوه بر زیارت حرم مقدس امام هشتم، از جاذبه‌های دیگر شهر نیز دیدن کنید.