خصوصیات اخلاقی مردم طبس و آداب و رسوم آن‌ها

سخنی کوتاه درباره؛ طبس عروس کویر ایران

پیش از آنکه دربارۀ مردم طبس و آداب و رسوم‌شان صحبت کنیم، بهتر است، ابتدا کمی دربارۀ تاریخچه شهر طبس اطلاعات کسب کنیم. طبس، همانطور که می‌دانید به عروس کویر ایران شهرت دارد. برخی منابع معتقدند که کوروش کبیر، بنیان‌گذار حکومت هخامنشیان تا 13 سالگی در این منطقه زندگی می‌کرده‌است. این شهر در دوران‌های مختلف اشکانیان، ساسانیان و اسماعیلیان یکی از مراکز مهم نظامی بوده‌است. عرب‌ها به طبس به عنوان دروازۀ ورود به خراسان بزرگ نگاه می‌کردند و به همین دلیل در گذر زمان همواره در معرض هجوم دشمنان بوده‌است. با این همه، اوج قدرت و شکوفایی طبس در دوران قاجار اتفاق افتاد.

در آن دوران، یکی از امرای شیبانی به نام «امیرحسین خان»، با خیابان‌کشی، کانال‌کشی، احداث باغ‌ها و استخرهای بزرگ، آب‌انبارها، حمام‌ها و... سعی کرد این شهر را جانی دوباره ببخشد که خوشبختانه در این مسیر موفق نیز شد. اما؛ با جدا شدن شهرهای گناباد، فردوس، بجستان و بشرویه از طبس در دوران پهلوی، این شهر به یک عروس هزار داماد تبدیل شد و از دوران اوج و آبادی‌اش فاصله گرفت.

خوشبختانه در سال 1355، طبس به عنوان شهر باستانی معرفی گشت و همین امر مانع تجزیه بیشتر آن شد. طبس تا سال 1380 قبل از تجزیۀ استان بزرگ خراسان به 3 استان مستقل؛ بحشی از آن بود. اما در آن سال، جزو استان یزد شد و 10 سال بعد دوباره به بخشی از استان خراسان بازگشت.

زبان و گویش مردم طبس

طبسی‌ها از ایرانیان قدیمی و از نژاد آریایی هستند و هنوز هم آداب و رسوم آریایی را حفظ کرده‎اند. زبان مردم طبس، فارسی دری متعلق به قرون چهارم و پنجم است که با آهنگ و آوای خراسانی ترکیب شده‌است.این شهر باستانی، همانطور که اشاره شد، با اینکه مورد علاقۀ عرب‌ها بوده‌است، اما توانسته فرهنگ و آداب و رسوم اقوام مهاجر را با فرهنگ باستانی و اجدادی خود به صورت موزون و خوش‌آهنگ تلفیق کند و آدام و رسوم خود را حفظ کند. در نزدیکی طبس، روستایی به نام «کریت» وجود دارد که زبانشان با مردم طبس و روستاها و شهرهای اطراف تفاوت دارد. این مردم با گویشی بسیار نزدیک به زبان باستانی پارسی صحبت می‌کنند.

تور طبس

مشهورترین آداب و رسوم مردم طبس

در این قسمت شما را با آداب و رسوم مردم طبس در مناسبت‌های مختلف آشنا می‌کنیم.

عاشورا

از آنجاکه طبسی‌ها اغلب شیعۀ اثنی عشری هستند. ارادت خاصی به ائمه اطهار، بخصوص حضرت اباعبدالله‌الحسین دارند. یکی از مراسم مذهبی مردم طبس، عزاداری برای امام حسین است که از چند روز قبل شروع می‌شود و تا دوازدهم محرم ادامه پیدا می‌کند. اوج مراسم در ظهر عاشورا «دهم محرم» است. در این روز مردم بعد از نماز ظهر، یک تابوت‌واره به نام «نخل» را بر دوش می‌گیرند و یک هیأت زنجیرزن هم همراهی‌شان می‌کند.

آخر صفر؛ علم‌گردان

یکی دیگر از آداب و رسوم مردم طبس، علم‌گردانی است که در آخر ماه صفر انجام می‌شود. این مراسم در آخرین شب ماه صفر انجام می‌شود و مردم با انجام آن، با 2 ماه محرم و صفر خداحافظی می‌کنند. مراسم علم‌گردان پس از عزداری شام غریبان امام رضا (ع) انجام می‌شود. مردم به صورت دایره‌وار می‌ایستند و علم‌ها و پرچم‌های عزاداری را در داخل دایره بزرگ می‌گردانند و نوحه می‌خوانند و با 2 ماه محرم و صفر خداحافظی می‌کنند. پس از آن‌ها برای سلامتی و تعجیل امام زمان (عج) و حل مشکلات مسلمانان ایران و جهان از خداوند متعال کمک می‌خواهند.

صحراگردش

صحراگردش یکی دیگر از آداب و رسوم مردم طبس است که در پایان بهمن‌ماه و اوایل اسفندماه برگزار می‌شود. برخلاف سایر مناطق ایران که در این موقع سال، خبری از سبزی نیست، طبیعت این منطقه به دلیل آب و هوای طبس و موقعیت جغرافیایی‌اش، نخلستان‌ها و کشتزارهای سرسبز بی‌شماری دارد. به همین دلیل در اسفندماه مردم به صحرا می‌روند و با خواندن شعری به مضمون «سیاه سیاه بقلی، سفید سیاه بقلی، غم به تو دادم بقلی، شادیت به ما دِه بقلی» شادی را در وجودشان شکوفا و غم را از خود دور می‌کنند. در این مراسم، اغلب آش می‌پزند و از روی بوته‌های باقالا می‌پرند تا غم و غصه را از وجودشان دور سازند.

سوغاتی‌های طبس، یادگاری دلنشین از عروس کویر ایران

شهر تاریخی طبس، در کنار آثار باستانی، جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی مختلفش، سوغاتی‌های متنوع و منحصربه‌فردی نیز دارد که تجربه‌ای به‌یادماندنی را برای بازدیدکنندگان از این شهر رقم می‌زند. این سوغات، نه تنها یادگاری از سفر به طبس، بلکه گنجینه‌ای از هنر و ذوق مردم این دیار است. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

شیرینی‌ها و طعم‌های دلپذیر

طبس با شیرینی‌های سنتی و خوشمزه‌اش، کام شما را شیرین خواهد کرد. از جمله این شیرینی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1.  عصاره‌های گیاهی: عصاره علف هیزه، آویشن و کلپوره، نه تنها طعمی دلنشین دارند، بلکه خواص دارویی فراوانی نیز به همراه دارند.

2.  شیرینی‌های سنتی: روورکرده، قطاب، باقلوا، نان چایی و نان نخود، هر کدام با طعم و بافتی خاص، بخشی از فرهنگ غذایی طبس را به نمایش می‌گذارند.

مرباها و چاشنی‌های خانگی

مرباهای خانگی طبس، با طعم‌های بی‌نظیر خود، صبحانه‌ای دلچسب و یا چاشنی‌ای لذیذ برای عصرانه شما خواهند بود:

• مرباهای مرکبات و میوه‌های محلی همچون مربای بهار نارنج، پوست پرتقال، بالنگ، پوست پسته، نارنجوک، خرما، انجیر و حتی مربای گوجه فرنگی.

عرقیات گیاهی و سبزیجات معطر

طبس با داشتن گیاهان دارویی فراوان، بهشتی برای علاقه‌مندان به طب سنتی و طعم‌های طبیعی است. از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  عرقیات گیاهان کوهی و محلی
• سبزیجات معطر

صنایع دستی و هنرهای سنتی

هنرمندان طبسی، با دستان خود، آثاری بی‌نظیر خلق می‌کنند که نشان از ذوق و هنر این سرزمین دارد:

1.  سینی‌های مسی با نقوش نخل، پلیکان و طرح‌های ظریف مینیاتوری

2. گلیم و فرش طبس با طرح‌های لچک ترنج، جوشقان، محرابی، دسته گلی، گنبدی، کف ساده، قاب قابی، درختی، افشان و خشتی.

3. بافته‌های حصیری از برگ‌های نخل

محصولات کشاورزی و باغی

طبس با داشتن آب و هوای مناسب، محصولات کشاورزی باکیفیتی را تولید می‌کند که بهترین آن‌ها موارد زیر هستند:

• محصولات باغی: صیفی‌جات، پسته، گل نرگس، نارنج، لیمو شیرین، پرتقال، نارنگی، خرما و خرمالو
• سایر محصولات: گیاهان دارویی، شیره آنغوزه، زعفران، زیره سیاه، عسل طبیعی طبس و خاکشیر

نان‌های محلی

نان قرص و تافتون، نان‌های محلی طبس، با طعم و بافتی خاص، تجربه‌ای متفاوت از نان را به شما ارائه می‌دهند.

سخن آخر

در این مطلب سعی کردیم شما را با آداب و رسوم و خصوصیات اخلاقی مردم طبس آشنا سازیم. همانطور که اشاره کردیم، این شهر، یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین شهرهای ایران به حساب می‌آید و طبیعت آن ترکیبی از بیابان و کویر است. موقعیت جغرافیایی، وضعیت آب‌وهوایی و قدمت دیرینۀ تاریخی شهر، همگی روی فرهنگ مردم طبس تأثیر گذاشته است اما نتوانسته آن‌ها را با گذشتۀ خود بیگانه سازد. با ما در تور طبس آرندتور همراه باشید تا بیشتر با هویت ملی مردم طبس آشنا شوید.