عمارت عالی قاپو شاهکار هنر و معماری عهد صفویه

تور اصفهان

کاخ عالی قاپو یا عمارت عالی قاپو همانطور که اشاره شد، بنایی 6 طبقه است که به تدریج در دوره شاه عباس اول صفوی ساخته شد. اما ایوان و ستون‌های چوبی آن در طبقه سوم در زمان شاه عباس دوم به آن اضافه شد. این بنای زیبا به نام‌های «دولتخانه مبارکه نقش جهان» و «قصر دولتخانه» نیز خوانده می‌شد.

وبلاگ آرندتور قصد دارد در مقاله‌ای کوتاه در این باره با شما سخن بگوید و از تاریخچه این کاخ زیبا، معماری این عمارت، محل کاخ، ساعت بازدید آن و... با شما سخن بگوید. پس با ما همراه باشید.

عالی قاپو اصفهان کجاست؟

عالی قاپو در میدان نقش جهان اصفهان یکی از زیباترین نمونه‌های معماری دوران صفوی است که روبروی مسجد شیخ لطف الله در ضلع غربی میدان نقش جهان شهر اصفهان قرار دارد. این کاخ به مساحت 1800 متر مربع و در 6 طبقه ساخته شده‌است.

کاخ عالی قاپو، بلندترین عمارت عهد صفوی است که از طریق پلکانی باریک، اما مارپیچ از طبقه همکف به طبقات بالاتر راه دارد.

معنی عالی قاپو به فارسی چیست؟

کلمه عالی قاپو از دو بخش عالی و قاپو تشکیل شده که در کنار هم به معنای «درگاه بلند» یا «سردر بلند» معنا می‌دهد. این کاخ مشهور بر پایه چوب ساخته شده و از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین بناهای زمان خود به شمار می‌آید که در اوایل قرن یازدهم ساخته شده‌است.

اگرچه ساخت عمارت عالی قاپو اصفهان در زمان شاه عباس اول شروع شد، اما تکمیل آن 100 سال زمان برد و در زمان شاه سلطان حسین پایان یافت.

چرا کاخ عالی قاپو اصفهان ساخته شد؟

شاه عباس اول صفوی به منظور برگزاری جلسات مهم حکومتی، استقبال از مهمانان خارجی، برگزاری مراسم مهم حکومتی دستور ساخت این بنا را داد تا قدرت و شکوه و جلال خود را به رقیبان داخلی و خارجی نشان دهد. علاوه براین در زمان برگزاری مسابقات چوگان و اسب سواری در میدان نقش جهان شاه و اطرافیانش در بالکن اتراق می‌کردند و شاهد تماشای مراسم بودند.

در مورد پلان و معماری بنای عالی قاپو چه می‌دانید؟

عمارت عالی قاپو حدود 48 متر ارتفاع دارد و از طریق سه راه پله به طبقات ساختمان متصل می‌شود. طبقه اول عمارت عالی قاپو دو سالن اصلی دارد که محل انجام امور اداری در زمان صفویان بوده که به آن «صدرخانه» یا «کشیک خانه» می‌گفتند.

چیزی که در نمای اول توجه شما را به خود جلب می‌کند، ایوان بزرگ با ستون‌های چوبی آن است. زمانیکه شما این عمارت را میدان نقش جهان مشاهده می‌کنید، تصورتان این است که عمارت عالی قاپو دو طبقه است. اما اگر از دو طرف ساختمان به آن توجه کنید؛ کاخ عالی قاپو را سه طبقه خواهید دید و از نمای پشت این کاخ پنج طبقه است. اما همانطور که اشاره شد، عمارت عالی قاپو در 6 طبقه ساخته شده و طراح بافت معماری این عمارت آن را به دو بخش ورودی کاخ و ساختمان اصلی تقسیم کرده‌است.

عمارت عالی قاپو در واقع 3 طبقه است که هر طبقه به صورت دو نیم طبقه ساخته شده و به همین دلیل کاخ عالی قاپو را عمارتی 6 طبقه می‌‌دانند.

ورودی کاخ عالی قاپو بسیار وسیع طراحی شده و بالای آن ایوان کاخ قرار دارد. پشت در ورودی اتاق‌های مخصوص امور اداری در دو طرف وجود دارند. پس از اینکه از ورودی کاخ وارد شدید، با راهرویی شمالی-جنوبی به عمارت کاخ که در قسمت پشتی عمارت قرار دارد، می‌رسید. پله‌هایی که طبقات ساختمان را به یکدیگر مرتبط می‌کند به صورت مارپیچ طراحی شده‌اند و ارتفاع هریک 20 سانتی‌متر است.

عمارت کاخ عالی قاپو خود به دو قسمت جلویی و اصلی تقسیم می‌شوند. عمارت جلویی عالی قاپو از ساختمان جلوتر بوده و در بالای آن ایوانی با 18 ستون چوبی قرار دارد. در وسط ایوان یک حوض مسی با لبه‌های مرمرین و فواره‌های زیبایش خودنمایی می‌کند. حوض مسی ایوان علاوه بر زیبایی که در فضای تراس ایجاد می‌کند، برای آب رسانی به طبقه‌های بالا نیز قابل استفاده است.

نحوه پر و خالی شدن حوض مسی و پرآب وسط بالکن با دم و بازدم هوا انجام می‌شده، علاوه براین حوض وسط موجب خنکی هوای ایوان کاخ نیز می‌شده‌است.

همانطور که اشاره شد، ساختمان اصلی در قسمت پشتی ساختمان قرار داشته و 6 طبقه دارد. برای رسیدن به طبقه اول از دو راه پله‌ی مارپیچی بالا می‌روید تا به طبقه اول عمارت عالی قاپو برسید. پس از طی کردن پله‌های طبقه اول، چهار طبقه دیگر وجود دارد که هر کدام دارای اتاق‌های بزرگ و تالارهای بسیار متنوع و زیاد هستند که با تقاشی‌های مشهور رضا عباسی مزین شده‌اند. در نهایت به بالاترین طبقه یعنی ششم می‌رسید که بسان استودیوی بزرگ موسیقی با 3 اتاق است. طراحی این بخش عمارت عالی قاپو به گونه‌ای است که با نواختن موسیقی، صدای آن در تمام عمارت پخش می‌شده‌است.

یکی از برجسته‌ترین بخش‌های معماری عالی قاپو، تالار زیبای موسیقی است که تصاویر زیبایی از جام و ساز بر دیوارهای آن حک شده‌اند.

از تزیینات داخلی و خارجی عمارت عالی قاپو چه می‌دانید؟

یکی از جالب‌ترین و خاص‌ترین ویژگی عمارت عالی قاپو، تزیینات داخلی آن است. از ورودی عالی قاپو گرفته تا بالاترین قسمت ساختمان، اتاق موسیقی تزیینات ایرانی و سنتی هنرمندان شما را مبهوت این همه هنر می‌کند. تزیینات استفاده شده در هر طبقه با قسمت‌های دیگر متفاوت بوده و در برخی از قسمت‌ها نقاشی‌ها به صورت برجسته طراحی شده‌اند که هنر دست هنرمند مشهور «رضا عباسی» است. بالکن طبقه سوم یکی از زیباترین قسمت‌های عمارت عالی قاپو است که در قسمت جلویی ساختمان قرار دارد و همانطور که گفته شد، 18 ستون چوبی دارد که در گذشته به صورت کامل آیینه کاری شده بودند، اما امروزه متأسفانه خبری از آنها نیست.

ایوان کوچکی نیز در همین طبقه اما در قسمت پشتی عمارت عالی قاپو قرار دارد که به آن گنبد «توحید خانه» می‌گویند.

نقاشی‌هایی که در تالار موسیقی عالی قاپو به کار گرفته شده با سایر نگارگری‌های کاخ متفاوت بوده و شما شاهد نمونه‌هایی از هنر نگارگری غربی هستید.

تزیینات بیرونی عمارت نیز بسیار زیبا و شگفت انگیز هستند، استفاده از کاشی‌های هفت رنگ؛ خطوط اسلیمی، نقاشی‌های گل و گیاه، شکارگاه‌ها و گچ‌بری‌های زیبای عالی قاپو تصویر بسیار زیبایی از نمای بیرونی این عمارت در برابر چشمان شما نمایان می‌کند. ساخت گچبری در زمان صفویان، هنری تازه و نو بود و سبک گچبری به نام «کشته بری» در زمان صفویان شکل گرفت. این سبک گچ کاری بسیار ظریف و هنرمندانه است و از دور شباهت زیادی به نقاشی دارد. استفاده از نقوش گلدان، بطری، صراحی و دیگر ظرف‌ها همگی نشان از سبک گچبری‌های داخلی به نام «تنگ بری» دارد که در عمارت عالی قاپو بسیار فراوان استفاده شده‌است.

در طبقات اول، دوم، چهارم، پنجم نقاشی‌های رضا عباسی و سبکی مشابه آن دیده می‌شود. طبقات سوم و ششم سبک نقاشی‌ها مدرن‌تر می‌شوند.

مینیاتورهای داخل عمارت عالی قاپو

دیوارهای پایین عالی قاپو دارای نقاشی‌های برجسته‌ای هستند که بیشتر آنها هنر دست هنرمند مشهور رضا عباسی است. البته در بخش‌های دیگر کاخ نیز تابلوهای زیبای مینیاتور از این هنرمند بزرگ وجود دارد. در تابلوهای مینیاتور رضا عباسی نقش و نگارهایی از گل و بوته، شاخ و برگ، اشکال زیبا و نقش پرندگان و حیوانات دیده می‌شود. یکی دیگر از جاذبه‌های بسیار مشهور کاخ عالی قاپو، مینیاتورهای زیبای آن است که بسیار مورد توجه گردشگران و علاقه مندان آثار هنری و تاریخی  قرار می‌گیرد.
دیوارهای پایین عالی قاپو دارای نقاشی‌های برجسته‌ای هستند که بیشتر آنها هنر دست هنرمند مشهور رضا عباسی است.

چه دیدنی‌هایی اطراف عالی قاپو وجود دارد؟

میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف الله، مسجد امام، بازار قیصریه از جمله آثار دیدنی بسیار مشهور هستند که در اطراف این عمارت وجود دارند و می‌توانید به دیدن آن بروید.

ساعات بازدید کاخ عالی قاپو چه موقع است؟

هر روزه از ساعت 9 صبح تا 16:30 در معرض بازدید گردشگران و دوستداران تاریخ قرار می‌گیرد. معماری زیبا و متمایز، تزیینات منحصر به فرد و آثار به جای مانده از هنرمند مشهور دوره صفویه رضا عباسی همگی سبب شده تا بازدید از عمارت عالی قاپو یکی از جاذبه‌های دیدنی و مشهور اصفهان باشد که توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند.