همدان غار علیصدر

همدان

نتایج مطالعه ها و کاوش های تپه گیان نهاوند نشان می دهد که مرمان ساکن در استان همدان در 6 هزار سال پیش از میلاد از فرهنگ و تمدن پیش رفته ایی برخوردار بوده اند. براساس کاوش های صورت گرفته بر روی تپه های باستانی نقاط مختلف استان نشان دهنده گسترش تمدن های پیش از تاریخ در نقاط مختلف و استمرار آنها طی چندین هزار سال است. قدیمی ترین متون سنگ نوشته آشوری، همدان را تحت عنوان آکیسا یعنی شهر کاسیان نام می برد. و این امر نشان می دهد  که پیشینه شهر نشینی در مرکز استان حداقل به هزاره سوم قبل ا میلاد باز می گردد. وجود ثروت و نعمت های طبیعی ناشی از فعالیت های اقتصادی و کشاورزی اقوام ساکن در منطقه  غرب ایران از جمله اقوام مستقر در اطراف رشته کوه الوند یعنی استان همدان چنان بود که در نیمه دوم هزاره دوم تا اواخر نیمه اول هزاره اول قبل از میلاد برای مدت نزدیک به هزار سال این منطقه همواره مورد هجوم و چپاول لشگریان دولت آشور قرار می گرفت. همچنین انجام حفاری های باستان شناسی در تپه های گودین و سگاوی نزدیک کنگاور و نیز نوشیجان ملایر گوشه هایی از فرهنگ و تمدن اقوام ماد را در این زمان بر ما آشکارساخته است که از جمله آنها  می توان به نخستین نمونه های خط و نگارش و اشکال اولیه سکه و نخستین مظاهر فرهنگ  دینی و معماری ایرانی اشاره کرد.

هردوت مورخ یونانی آورده است:مادها در اواخر قرن هشتم ق.م به رهبری شخصی به نام دیاکو توانستند به تشکل سیاسی و نظامی دست یافته و نخستین دولت مقتدر فلات ایران را پایه گذاری کنند. دیاکو شهر همدان را به پایتختی برگزید و به دستور او استحکامات عظیمی شامل هفت حصار تودر تو که هرکدام به رنگی خاص مزین شده بود ساخته شد.دو حصار مرکزی یکی با الواح سیمین و دیگری با الواح زرین پوشانیده شدو کاخ ها و خزاین درون حصار مرکزی برپا گردید و مردم پیرامون این حصار های هفتگانه منازل خود را بر پا داشتند. البته به عقیده اکثر محققین علوم تاریخ و باستان شناسی، تپه همگتانه همدان بر جا مانده همین استحکامات است. به هر حال مادها انتقام چندین سده قتل و کشتار و غارت مردم غرب ایران را با فتح آشور پایتخت آشوریان و سرنگون ساختن این دولت گرفتند. شهر همدان طی 150 سال حکومت مادها از نعمت و آبادانی فراوانی برخوردار بود و بعد از انقراض آنها هر چند دولت مرکزی قدرت خود را از دست داد ولی به عنوان یکی از سه پایتخت هخامنشیان مورد توجه خاص بود. هرجند در کتب تاریخی همواره هگمتانه  به عنوان پایتخت مادها معرفی شده است اما جدیدترین لایه نگاری در این تپه باستانی  ثابت کرد شهر هگمتانه ددر دوره اشکانیان مورد استفاده بوده و به احتمال زیاد در همان دوره یا زمانی نزدیک به آن ساخته شده است. با روی کار امدن هخامنشیان کوروش پادشاه سرزمین انشان یا انزان در حدود شوش از نواحی ایلام جنوبی که قلمرو او و پدرانش در آن ایام تابع حکومت پادشاهان خاندان دیااکو محسوب می شد.با شورش بر ضد آستیاگ و پیروزی بر او هگمتانه – اکباتان همدان را گرفت. کوروش خزاین و ذخایر تختگاه ماد را هم براساس روایت یک کتیبه بابلی به انشان برد و سرانجام به فرمانروایی طوایف ماد در ایران خاتمه داد. غلبه سریع او بر قلمرو ماد که بلافاصله بعد از سقوط همدان تحت تسلط ا در آمد. در نزد پادشاهان عصر موجب دلنگرانی شد. کوروش برای مقابله با اتحادیه ای که با شرکت لیدیه، بابل و مصر بر ضد او در حال شکل گرفتن بود خود را ناچار به درگیری با آنها یافت با حمله اسکندر مقدونی در سال 330 ق.م شهر همدان ویرا شد ولی به دلیل موقعیت استراتژیک آن تبدیل به مقر نطامی او شد. براساس کتاب های یونانی هگمتانه به عنوان پایتخت مادها هخامنشیان سلوکیان اشکانیان و ساسانیان محسوب می شد. با این حال تردیدهای بسیاری درباره دوره تاریخی این شهر باستانی وجود دارد. آثار به دست آمده از تپه هگمتانه که شامل تعدادی سفال با کاربرد خانگی متعلق به دوره اشکانی و سکه های مفرغی است نان می دهد شهر هگمتانه در دوره اشکانیان مورد استفاده قرار می گرفت در اواخر دوره سلوکی شهر همدان محل تلاقی و برخورد متعدد انان با اشکانیان بود تا اینکه سرانجام در سال 155 ق.م مهرداد اشکانی این شهر را متصرف گردید. از دوره اشکانی و سلوکی مجسمه شیر سنگی و بقایای یک گورستان در شهر همدان و آثار مختصری از معبد لائوسیه در شهر نهاوند بر جای مانده است.همدان یکی از آخرین پایگاه های مقاومت پارتی ها در برابر حکومت تازه نفس ساسانی بود. از آرتاباز پسر اردوان پنجم که پس از مرگ پدرش در نبرد با سپاهیان اردشیر بابکان رهبری مبارزها را که به مدت سه سال یعنی تا 230 میلادی طول کشید. بر عهده داشت سکه های یک درهمی که محل ضرب آن همدان در سال 227 میلادی است. برجای مانده است. همچنین در دوره ساسانی همدان یکی از ضرابخانه های این حکومت بوده است و سکه های متعددی از این دوره در این شهر کشف شده است در یک کتابچه به زبان پهلوی بنام شهرها که در زمان قباد 500 میلادی نوشته شده بنای همدان به یزد گرد اول نسبت داده شده که این امر نشان دهنده انجام اقدامات عمرانی مهمی در این زمان در شهر مزبور است.

وجه تسمیه: برگرفته از نام هگمتانه پایتخت باستانی مادها و هخامنشیان.

آرامگاه بوعلی سینا

این معماری مربوط به سبک معماری قرن 4 که حکیم در آن میزیسته طراحی شده است از روی بنای تاریخی بنای گنبد کابوس اقتباس شده داری 12 ترک به نماد دوازده رشته علوم دان شهای عصر ابن سینا می باشد.

آرامگاه باباطاهر

بنای اصلی آرامگاه در مربعی به ابعاد 10 در 10 است که از مجموعه منشورهایی تشکیل شده که دارای مدخلهای ورودی ومنفذهای نوراست و باکلافهای بتونی داخلی استحکام و دوام آن کاملا تامین شده است.پی سازی آن از سنگ و آهک و دارای عایق کاری است و استخوانبندی آن از آجرو کلاف کشیهای بتونی در گردشهای منشورهاست. برج آرامگاه که بر قاعده هشت ضلعی قرار گرفته و از سطح فوقانی تپه 35/20 مترو از کف خیابان 25/35 متر ارتفاع دارد. ستونهای هشتگانه برج آرامگاه و قطعه سنگ روی مزار و پوشش کف مقبره و همچنین پله اطراف برج آرامگاه از سنگ گرانیت حجاری شده عالی استفاده شده است و نمای قسمت های خارجی ساختمان از سنگ سفید مرغوب است در سطح محوطه داخلی آرامگاه کاشیکاری معرق و تزئینات معقل بسیار ظریفی بکار رفته که جلوه خاصی به قسمتهای داخلی مزار داده است بیست و جهار دوبیتی از سرود های باباطاهر روی بیست و چهار قطعه سنگ مرمر در قسمت پایین اطراف محوطه داخلی جایگاه نصب شده است مساحت کل زیر بنا و باغ آرامگاه 8965 متر مربع است و کار ساختمان در سال 1349 به اتمام رسیده است.

تپه هگمتانه

سایت باستانی هگمتانه با وسعتی قریب به 40 هکتار در دل بافت قدیمی شهر همدان واقع شده است این اثر باستانی با توجه به اشارات تاریخی و برداشت های اولیه محققین علوم تاریخ و باستان شناسی به عنوان هگمتاه باستانی و در برگیرنده کاخها و آثار دوره ماد  و هخامنشی معرفی شده است عملیات آزاد سازی این اثر مهم باستانی از خانه های مسکونی و تجاری که بر روی آن واقع شده بود از سالهای 1347 و 48 آغاز و تا سالهای 52 و 53 حدود 15 هکتار آن بعنوان فاز اول خریداری و تملک گردید و کاوشهای باستان شناسی از سال 1362 توسط کارشناسان مجرب سازمان میراث فرهنگی آغاز و تاکنون 11 فصل آن انجام شده است. ماحصل کاوشهای علمی انجام شده پیدایش شهری باستانی و گسترده است ساخت و سازهای این شهر باستانی عبارتست از معابری به فاصله های مساوی و موازی یکدیگر که در حد فاصل آنها واحدهای ساختمانی کاملا مشابه و قرینه یکدیگر احداث شده است. این مجموعه را حصاری با قطری در حدود 10 متر که در فواصل کاوشها و لزوم ادامه کاوشها به منظور پی بردن به وسعت و دیگر تاسیسات این شهر باستانی و شناخت ماهیت و تاریخ آن مجموعه ای بی نظیر و جذاب را در دل شهر همدان بوجود آورده و بصورت گسترده ای مورد استقبال و بازدید گردشگران ایرانی و خارجی است.