از شاپور خواست یا قلعه فلک الافلاک و جاذبه‌های پیرامونش چه می‌دانید؟

تور لرستان

قلعه فلک الافلاک یکی از آثار ملی ایران است که در سال 1348 در این فهرست، قرار گرفت. این قلعه ی تاریخی نام‌های گونانگونی دارد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد. ما در وبلاگ آرندتور، تصمیم داریم این بار در مورد این قلعه‌ی زیبا با شما صحبت کنیم و تاریخچه‌ای مختصر از آن را خدمت شما معرفی کرده و در این باره سخن بگوییم. پس با ما همراه باشید.

گذری کوتاه بر قلعه فلک الافلاک

قلعه‌ی فلک الافلاک یکی از قلعه‌های تاریخی ایران است که در مرکز استان لرستان، شهر خرم آباد واقع شده‌است. از این قلعه، در برخی از کتاب‌ها به عنوان «دژ شاپور خواست» یاد کرده‌اند.

همانطور که اشاره شد، این قلعه در دوره ساسانیان ساخته شده‌است. اما در گذر زمان، بخش‌هایی به آن اضافه شده‌است. در دوران حکومت شاهان صفویه و قاجار، بیشترین تغییر به قلعه فلک الافلاک داده شد و بخش‌هایی به آن اضافه شد.

قلعه فلک الافلاک که بر تپه‌ای بلند واقع شده‌است. در گذشته، این قلعه، گذرگاهی میان کوه‌های زاگرس بوده و از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی بین فلات مرکزی ایران با نواحی جنوبی و غربی کشور بوده‌است. قرار گرفتن قلعه فلک الافلاک، در میان دو رشته کوه از شمال به غرب و جنوب به شرق بر حفاظت قلعه افزوده است.

در زمان ساسانیان، از قلعه فلک الافلاک، برای زندانی کردن اسرای رومی استفاده می‌شد.

مصالحی که در ساخت قلعه فلک الافلاک استفاده شده، عبارتند از آجر، خشت، سنگ و ملات. این قلعه در گذر تاریخ کاربری‌های گوناگون داشته‌است از قلعه فلک الافلاک، به عنوان مقر حکومت، پادگان نظامی، زندان، خزانه سلطنتی و... استفاده شده‌است.

امروزه این قلعه باستانی را تغییر کاربری دادند و به عنوان موزه باستان شناسی-مردم شناسی و آزمایشگاه مرمت آثار تاریخی از آن استفاده کرده، و بازدید از آن را برای عموم مردم، آزاد کردند.

در قلعه فلک الافلاک، چاهی بسیار عمیق، به عمق 40 متر و راه فرار اضطراری در حیاط دوم قلعه وجود دارد.

معماری داخل قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک، مساحتی حدوداً 5300 مترمربع داشته که 228 مترمربع آن متعلق به محیط پیرامونی آن است. این قلعه در گذشته 12 برج داشته و در گذر زمان، متاسفانه 4 برج خود را از دست داده و اینک 8 برج دارد. بلندترین برج آن در ارتفاع 22.5 متر بالاتر از تپه قرار گرفته‌است.

در قلعه دو حیاط وجود دارد، که در اولین حیاطش 4 برج قرار دارد. حیاط دوم آن از لحاظ معماری بسیار شبیه حیاط اول بوده با این تفاوت که در 4طرف آن تالارهای بزرگ ساخته شده که به یکدیگر راه دارند.

امروزه، حیاط دوم قلعه فلک الافلاک، تبدیل به موزه‌ی باستان شناسی، مردم‌شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیاء و... شده‌است.

در قرن چهارم، از قلعه فلک الافلاک، به عنوان مقر حکومت آل بویه استفاده می‌شد.

حمام قلعه در سمت شمالی اولین حیاط قرار دارد در کنار آن چاه عمیق حفر شده که آب مورد نیاز حمام به راحتی تأمین شود. چاه عمیق 40 متری هنوزم قابل استفاده‌است. از حمام قلعه، تا اواخر حکومت قاجار، استفاده می‌شده‌است.

شکل کلی بنای قلعه فلک الافلاک، به صورت یک پنج ضلعی منتظم است که برج‌های آن ابعاد محتلفی دارند. جنس دیواره‌های قلعه آهکی است و رطوبت را در خود نگه می‌دارد.

برای محافظت بیشتر از دیوارهای قلعه از کلاف بندی استفاده شده و در هیچ کجای قلعه از تزیینات گچی و کاشی استفاده نشده‌است.

قلعه فلک الافلاک در دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار، بازسازی شد.

اسامی قلعه فلک الافلاک

در متون تاریخی، از قلعه فلک الافلاک به اسامی مختلف همچون: «دژ سیاه»، «کاخ اتابکان»، «قلعه بالا»، «قلعه سفید» و «قلعه خرم آباد» نام برده‌اند.

نام فلک الافلاک، در دوره‌ی قاجار به این قلعه داده شده‌است. قدیمی‌ترین نامی که به قلعه فلک الافلاک داده شده، دژ شاپور است که در دوره‌ی ساسانیان به آن داده شد و تا قرن هفتم، در آثار تاریخی  به همین نام آن را می‌شناختند. پس از نابودی شهر شاپور خواست و ساخت شهر خرم آباد، نام قلعه به قلعه خرم تغییر یافت.

قلعه فلک الافلاک، در گذشته 12 برج داشته که در گذر زمان، 4 برج آن از بین رفته و تنها 8 برج آن باقی مانده‌است.

بهترین زمان بازدید از قلعه فلک الافلاک

بهترین زمان سفر به لرستان و بازدید از قلعه فلک الافلاک، نیمه اول سال مخصوصاً فصل بهار است. برای سفر به این منطقه کفش مناسب پیاده روی، دوربین عکاسی همراه خود داشته باشید تا بتوانید تصاویر ناب و بی‌بدیل از مناظر و آثار تاریخی قلعه و محیط پیرامون آن بگیرید.

آثار باستانی و تاریخی نزدیک به قلعه فلک الافلاک

• مناره آجری

مناره آجری سازه‌ای 900 ساله است که در جنوب شهر خرم آباد و در نزدیکی قلعه فلک الافلاک قرار دارد. ارتفاع این مناره آجری 30 متر بوده و مساحت پایه آن 5.5 متر است. با پیمودن 99 پله دورانی می‌توان به بام مناره آجری رسید.

مناره آجری در دوره آل بویه ساخته شده و در فهرست آثار ملی ایران است.

• سنگ نبشته

یکی دیگر از آثار باستانی که در شمال قلعه فلک الافلاک قرار دارد، سنگ نبشته‌ایست که شامل 4 سنگ نوشته، به خط کوفی و فارسی و متعلق به دوره سلجوقی است. ارتفاع سنگ نبشته به 3.5 متر می‌رسد و قدمت آن به قرن ششم میلادی بر می‌گردد. روی سنگ نبشته احکامی درباره ی بخشش مالیات، چراندن دام در چراگاه‌های شاپور خواست  و... در چهار جهت، نوشته شده‌است.

سنگ نبشته خرم آباد، یکی از آثار ایران است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• پل شکسته یا پل شاپوری

پل شکسته یا پل شاپوری، یکی از مراکز باستانی خرم آباد است که  در ضلع جنوبی قلعه فلک الافلاک قرار دارد و در دوره ساسانیان ساخته شده‌است. ارتفاع پل شاپوری از بستر رودخانه 8 متر بوده و طول پل 350 متر و عرض آن 5.8 متر است.

پل شکسته یا پل شاپوری، در سال 1354 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

سخن آخر

آرندتور در یک سفر فرهنگی- طبیعت گردی حداقل 3 روزه از شما دعوت می‌کند که با تور لرستان خرم آباد این آژانس مسافرتی همراه شده و در داخل خرم آباد به بازدید از 9 جاذبه‌ی گردشگری خرم آباد بروید.

از آنجا که استان لرستان، یکی از استان‌های سرسبز و بسیار زیبای ایران، است که دارای آثار تاریخی متعددی است، می‌توان با استفاده از گشت‌های آپشنال و تعداد روز سفر بیشتر از سایر جاهای دیدنی داخل خرم آباد و خارج از شهر دیدن کنید.

 گشت‌های خارج از خرم آباد شامل شهرهای پل دختر، الیگودرز، دورود، شهر سلسله است. این سفر جذاب با درجه سختی 1 از 6 را از دست نداده و همراه ما شوید.